Dergimizin bu 59ncu sayısında altı makale ve iki kitap tahlili bulunmaktadır.
Her sayıda olduğu gibi ilk yazımız Olaylar ve Yorumlarda Ermenistan ve Türk-Ermeni ilişkilerinde son gelişmeler ele alınmıştır. Dergimizin son sayısından bu yana Ermenistan’da önemli değişimler ortaya çıkmış, bununla bağlantılı olarak Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde de yeni açılımlara ilişkin beklentiler dile getirilmiştir.
Ermenistan’ı on yıldır yöneten Sarkisyan normal görev süresini tamamlayıp Başkanlıktan ayrılmış ancak bu kez aynı yetkilerle Başbakanlığa atanmıştır. İktidarını böyle bir düzenleme ile kalıcılaştırması, hızla gelişen gösterilere dayanamamış ve Sarkisyan istifa etmek zorunda kalmıştır. Göstericilerin lideri N. Paşinyan iktidar partisinin oyu ile kerhen Başbakanlığa atanmış, hızla kendi kabinesini kurmuştur.
Türkiye Ermenistan ilişkileri Mart 2018’de S. Sarkisyan’ın açıkladığı 2009 Protokollerinin resmen feshedildiği karar ile yeniden belirsiz bir mecraya girmiştir. Paşinyan’ın Başbakan seçilmesinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan Yıldırım’ın Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin geleceğine yönelik yapıcı beyanları ile yeni bir başlangıç olanağı ortaya çıkmıştır.
Dönem içindeki diğer bir gelişme Ermeniler tarafından her yerde anılan 24 Nisan’ın özellikle Ermenistan’daki gelişmelerin ışığında sönük geçmesi, ABD Başkanı Trump’ın mesajının her yıl olduğu gibi Ermenileri tatmin etmekten uzak kalması, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türkiye’deki Ermeni cemaatine verdiği mesajın dengeli, yapıcı ve olumlu çizgisini sürdürmesi olmuştur.
Ali Asker, “Kafkaslarda Ermeni Mezalimi (1905-06) ve “Kanlı Seneler”in Bitmeyen Öyküsü” başlıklı çalışmasında 1905 Rus devriminin yaşandığı dönemde Ermeni çetelerinin, devlet iktidarının zayıfladığı dönemde bugünkü Azerbaycan topraklarından Türk ve Müslüman nüfusa yönelik mezalimini incelemektedir. Ali Asker, Mehmet Said Ordubadi’nin yakın zamanda gün yüzüne çıkan “Kanlı Yıllar” başlıklı, görgü tanıklığına ve objektif bir şekilde yazılmış eserini, o dönemde yaşanan bu olaylar ile ilgili objektif ve özeleştiri içeren ayrıntılı bir eser olması sebebiyle önemli bir kaynak olarak değerlendirmektedir.
Taner Aslan, “Ermeni Katolik Papazların Macaristan’daki Faaliyetleri ve Macar Gazeteci Yazar Dr. Attila Von Orbók’un Türk Macar Dostluğuna Katkıları” başlıklı çalışmasında birinci Dünya Savaşı esnasında Osmanlı Devleti ile aynı safta yer alan Macaristan’daki Katolik Ermeni papazlar, Macar Halk Partisi ve Kardinal János Csernoch’un Ermenilerin müracaatı üzerine 1915 tarihindeki Ermenilerin sevk ve iskânını uluslararası bir mesele haline getirmeye çalışmaları üzerine Türk Macar dostu Dr. Attila Von Orbók’un Macar Parlamentosunu, Katolik ruhani reisleri ve kamuoyunu bilgilendirmek ve söz konusu meseleye dair yanlı ve yanlış bilgileri ortadan kaldırmak için kaleme aldığı “Az Igazsáag Az Örmenyak Forradalmı Mozgalmáról” (Ermeni İsyanının Gerçekleri) isimli eserini yeni kaynaklar ışığında ve ayrıntılı bir şekilde incelemektedir.
Halil Özşavlı, “Bir Makûs Talih; Göç ve Sürgün: “Ermenilerin Tarih Boyunca Maruz Kaldıkları Göç ve Sürgünler Üzerine Bir İnceleme” başlıklı çalışmasında Ermenilerin yaşadıkları topraklarda İranlılar, Bizanslılar ve Ruslar tarafından nasıl tarih boyunca göçe, din değiştirmeye ve sürgüne zorlandıklarını incelemektedir.
Maxime Gauin, “İzmir Yangınının Yeniden Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmasında Eylül 1922’de Türk ordusundan kaçan ve kaçarken de geçtikleri tüm topraklarda yangınlar çıkarmayı bir yöntem olarak belirlemiş Yunan ordusunun, İzmir’de bu yöntemi nasıl Ermeni komitelerine devrettiklerini, 1919-1920’de Kilikya’da benzer olaylara karışmış Ermeni komitecilerinin ise bu yangını nasıl İzmir’de başlattıkları ve yaydıklarını incelemektedir.
“Rus Edebiyatında Evrilen Ermeni İmgesi” başlıklı çalışmasında Gülsün Yılmaz Gökkis, Rus edebiyatının büyük ve etkili şair ve yazarlarının (A. S. Puşkin, A. S. Griboyedov, A. P. Çehov, N. A. Teffi, O. E. Mandelştam ve A. G. Bitov’un) sekiz eserini Ermeni imgesi bağlamında incelemektedir. Puşkin, Griboyedov, ehov, Teffi’nin eserleri ile Mandelştam ve Bitov’un eserlerinin bir karşılaştırmasını sunan Gökkis Rus edebiyatında yaratılan Ermeni imgesinin zaman içinde nasıl evrildiğini göstermektedir.
Bu sayımızda iki kitap tahlili de bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Aslan Yavuz Şir tarafından hazırlanan, Bayram Akça’nın 1915 Ermeni Tehciri ve Urfa Mutasarrıfı Şehit Nusret Bey başlıklı kitabının incelemesidir. İkinci tahlil ise Ali Asker ve Betül Erdoğan tarafından hazırlanan, Ian Peart ve Fiona Maclachlan’ın “Hocalı Bir Savaş Suçuna Tanıklık (Ermenistan Sanık Sandalyesinde)”başlıklı kitabın incelemesidir.
İyi okumalar dileği ve saygılarımızla,
Editör
İÇİNDEKİLER
(CONTENTS)
Sayfa
Yazarlar ........................................................................................................................................................5
(Contributors)
Editörün Notu ...........................................................................................................................................9
(Editorial Note)
MAKALELER...........................................................................................................................................11
(ARTICLES)
Olaylar ve Yorumlar ........................................................................................................................11
(Facts and Comments)
Alev KILIÇ
Kafkaslarda Ermeni Mezalimi (1905-06) ve
“Kanlı Seneler”in Bitmeyen Öyküsü .......................................................................................37
(Armenian Atrocities in the Caucasus (1905-1906)
and the Unending Story of The “Bloody Years”)
Doç. Dr. Ali ASKER - Öğ. Gör. Dr. Esme ÖZDAŞLI
Ermeni Katolik Papazların Macaristanʼdaki Faaliyetleri ve
Macar Gazeteci Yazar Dr. Attila Von Orbókʼun
Türk Macar Dostluğuna Katkıları..............................................................................................65
(Activities of Armenian Catholic Priests in Hungary and
Contributions of Hungarian Journalist Author Dr. Attila Von Orbók
to Turkish-Hungarian Friendship )
Doç. Dr. Taner ASLAN
Bir Makûs Talih; Göç ve Sürgün: “Ermenilerin Tarih Boyunca
Maruz Kaldıkları Göç ve Sürgünler Üzerine Bir İnceleme”............................................87
(A Doom Fate; Migration and Exile: “A Study on the Armenian
Forced Deportations and Exiles Troughout the History”)
Dr. Öğr. Ü. Halil ÖZŞAVLI
İzmir Yangınının Yeniden Değerlendirilmesi ......................................................................111
(Revisiting the Fire of İzmir)
Maxime GAUIN
Rus Edebiyatında Evrilen Ermeni İmgesi...........................................................................143
(Evolving Armenian Image in Russian Literature)
Arş. Gör. Gülsün YILMAZ GÖKKİS