Dr. Erhan Türbedar, TEPAV Dış Politika Analisti AVİM, 7 Temmuz 2011 2 Temmuz Cumartesi günü Sırbistan ile Kosova, karşılıklı ilişkilerin normalleşmesi doğrultusunda adımların ilkini attı. AB’nin arabuluculuğunda yürütülen diyalog kapsamında Belgrad ile Priştine seyahat özgürlüğü, nüfus kayıtları ve üniversite diplomalarının karşılıklı tanınması hususunda uzlaşmaya vardı. Sırbistan Kosova’nın bağımsızlığını tanımadığı için, söz konusu uzlaşma bir anlaşma metni olarak imzalanmadı ve toplantının sonuç bildirgesi olarak takdim edildi. Buna rağmen Sırplar içinden bazı çevreler, Kosova ile varılan uzlaşma yüzünden Sırbistan hükümetini ihanetle suçladı. AB’ye aday ve potansiyel aday ülkelere karşı Brüksel’in izlediği “şartlandırıcı” politikalar Sırbistan örneğinde neticeler vermeye devam ediyor. Bu yılın sonuna doğru AB’den aday ülke statüsünü elde etmeyi ümit eden Sırbistan hükümeti, son zamanlarda Brüksel’in talepleri doğrultusunda önemli adımlar atıyor. Hatırlatmak gerekirse, değişik savaş suçlarından dolayı aranan Ratko Mladiç geçen Mayıs ayında Sırbistan’da tutuklanıp eski Yugoslavya’ya Uluslararası Ceza Mahkemesine teslim etmişti. Böylece Mladiç’in yakalanmasında ısrarcı davranan Hollanda, AB adaylığının bir ön koşulu olan Sırbistan’a ait Katılım ve İşbirliği Anlaşması’nı imzalamaya razı oldu. Komşularıyla iyi ilişkiler geliştirmeye istekli olduğunu göstermek için ise, son zamanlarda Belgrad hem Saraybosna, hem de Priştine ile daha çok diyalog kurmaya çabalıyor. 2008 yılında bağımsızlığını ilan eden Kosova, Sırbistan’ın hem iç hem de dış politikasında en önemli meydan okumalardan biridir. 76 devlet tarafından tanınan Kosova’nın bağımsızlığını kabul etmeyen Sırbistan, bir taraftan Kosova’ya ilişkin mücadelesini sürdürüyor, diğer taraftan da AB’ye üyelik hedefi yüzünden Brüksel’in Kosova’ya ilişkin taleplerine boyun eğmek zorunda kalıyor. Nitekim AB’nin arabuluculuğuyla Sırbistan ve Kosova arasında yürütülen diyalog süreci, Brüksel’in baskılarının bir neticesidir. Söz konusu diyalogla hedeflenen, Sırbistan ve Kosova’yı bazı pratik konularda uzlaşmaya zorlamak suretiyle, vatandaşlarının güncel yaşamlarını kolaylaştırmak ve AB’ye üyelik süreçlerini hızlandırmaktır. 2 Temmuz 2011 tarihli uzlaşma gereğince her şeyden önce Sırbistan ile Kosova arasında dolaşım özgürlüğü sağlanacak. Bu kapsamda vatandaşlar artık sınırı nüfus belgeleriyle geçebilecek, ayrıca araba plakaları ve ehliyet gibi araç kullanımına ilişkin tüm evraklar karşılıklı kabul görecektir. Uzlaşmanın ikinci ayağı, nüfus kayıt örneklerinin birer kopyasının karşılıklı olarak verilmesine ilişkindir. Sırp silahlı kuvvetleri Haziran 1999’da Kosova’dan çekilirken, nüfus kaydının tutulduğu defterleri de beraberinde götürmüştü. Öbür taraftan Belgrad Haziran 1999 sonrasında Kosova’da tutulan nüfus kayıtları üzerindeki kontrolünü yitirmişti. Belgrad ile Priştine arasındaki uzlaşmanın üçüncü ayağı üniversite diplomalarına ilişkindir. Bu konuda varılan prensip anlaşma gereğince, diplomaların karşılıklı tanınmasının, iki tarafın da onay verdiği bir uluslararası kurumca yapılması bekleniyor. Sırbistan ile Kosova arasındaki uzlaşma AB tarafından hem denetlenecek, hem de garanti edilecek. İki ülkenin yakın tarihte telekomünikasyon, kadastro, gümrük mühürleri ve enerji gibi konularda da bir uzlaşmaya varabilecekleri düşünülüyor. Sırbistan ile Kosova arasındaki uzlaşma konu ile ilgili tartışmalara da neden oldu. Sırbistan’la diyalogda Kosova heyetinin başını çeken Edita Tahiri, varılan uzlaşmayla Sırbistan’ın Kosova’yı tanıma doğrultusunda ilk adım attığını öne sürdü. Kosova hükümeti de konuyla ilgili pozitif açıklamalar yaptı. Ne var ki bazı sivil toplum kuruluşları ve muhalefet, imza atılmadan varılan uzlaşmanın sadece Sırbistan’ın lehine olduğunu savundu. Bazı Arnavut analistler Belgrad ile Priştine arasındaki uzlaşmanın Sırbistan’ın AB üyeliğini hızlandıracağını ifade etti. Sırbistan’da da konuyla ilgili bir fikir birliği bulunmuyor. Sırbistan’ın eski başbakanı Voyislav Koştunitsa, Sırbistan ile Kosova heyetleri arasındaki uzlaşma nedeniyle, Sırbistan’ın dolaylı yoldan Kosova’nın bağımsızlığını tanımış olduğunu iddia etti. Diğer taraftan Sırp Radikal Partisi söz konusu uzlaşmanın Sırbistan Anayasası’na aykırı olduğu söyledi. Kosova’nın kuzeyinde yaşayan Sırpların bazı temsilcileri ise, uzlaşmayı Sırbistan hükümetinin en büyük ihaneti olarak niteledi. Bu yöndeki tartışmaların önümüzdeki günlerde de sürmesi bekleniyor.