Bosna-Hersek’te (BH) 7 Ekim 2018 tarihinde genel seçimler yapıldı. Bosna-Hersek Merkezi Seçim Komisyonu’nun kararı uyarınca BH Cumhurbaşkanlığı; BH Parlamenterler Meclisi’nin Temsilciler Meclisi kanadı; Bosna-Hersek Federasyonu Parlamentosu Temsilciler Meclisi; Sırp Cumhuriyeti Ulusal Meclisi; Sırp Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Yardımcısı ve Bosna-Hersek Federasyonu’ndaki Eyalet (Kanton) Meclisi için seçimler gerçekleştirildi.[1]

Bu noktada, 14 Aralık 1995 tarihinde imzalanan Bosna-Hersek’te Barış için Genel Çerçeve Anlaşması’na[2] göre BH’nin, Bosna-Hersek Federasyonu (esas olarak Boşnak ve Hırvat) ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki Entite’den oluştuğunu belirtmek gerekir.

BH Anayasası, esasında,  Bosna-Hersek’te Barış için Genel Çerçeve Anlaşması’nın 4 numaralı Ek’ini oluşturmaktadır. Anayasa, ülke yapısını “Bosna-Hersek, Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti’nden (bundan sonra Entity olarak anılacaktır) oluşmaktadır” şeklinde betimlemektedir.[3] Cumhurbaşkanlığına ilişkin olarak ise Anayasa, “Bosna-Hersek Cumhurbaşkanlığı üç üyeden oluşur:: Federasyon topraklarından her biri doğrudan seçilen bir Boşnak ve bir Hırvat ile Sırp Cumhuriyeti toprağından doğrudan seçilen bir Sırp.” hükmünü içermektedir.[4] Anayasa’ya göre, Sırp Cumhuriyeti Entitesi’nden vatandaşlar sadece Sırp halkı arasından bir adaya oy verebilirken, Boşnak ve Hırvat ağırlıklı Bosna-Hersek Federasyonu’nda yaşayan vatandaşlar Boşnak ve Hırvat halkları arasından bir adaya oy verebilmektedirler.

Basında, BH üçlü cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların yüzde 80'inin sayılmasının ardından, Merkez seçim kurulunun yeni başkanlık üyeleri olarak %37.30 oyla Boşnak SDA partisinden Şefik Dzaferoviç'in (Aliya İzzetbegoviç tarafından kurulan Demokratik Hareket Partisi), %51.14 oyla Hırvat üye olarak Zelko Komsic'in ve %54.06 oy ile sırp üye olarak Milorad Dodik'in seçildiği belirtilmiştir. [5]

Zelijko Komsic 2006’dan 2014’e kadar BH Cumhurbaşkanlığı Hırvat üyesi olarak görev yapmıştır. Daha önce Sosyal Demokrat Partisi’nin önde gelen bir üyesi iken 2012’de partiden ayrılmış ve Demokratik Cephe partisini kurmuştur.

Milorad Dodik, Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı isimli Sırp siyasi partisindendir. 2010 yılından itibaren Sırp Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanıdır. Daha önce de 1998-2001 ve 2006-2010 tarihleri arasında Sırp Cumhuriyeti başbakanlığını yürütmüştür.

Aynı basın haberlerine göre, yukarıda en çok oy alan üç aday olarak bahsi geçen Boşnak, Hırvat ve Sırp halklarından adaylardan ayrı olarak, Boşnak adaylardan Sosyal Demokrat Parti’den Denis Becirovic % 33.37, İyi Gelecek Partisinden Fahruddin Radoncic % 12.89 oranlarında oy toplamışlardır. Diğer Hırvat adaylardan (halen Cumhurbaşkanlığı Hırvat üyesi) Hırvat Demokratik Birliği’nden (HDZ BİH) Dragan Covic % 37.31; Milorad Dodik’in rakibi (halen Cumhurbaşkanlığı Sırp üyesi) Zafer İttifakı’ndan Mladen Ivanic % 42.79 oy almışlardır.

Milorad Dodik taviz vermeyen bir Bosnalı Sırp lider olarak bilinmektedir. Geçmişte pek çok kez Bosna-Hersek’in mevcudiyetini sorgulamış, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne karşı birçok beyanda bulunmuştur. Son seçimlerden sonra uluslararası basın seçim sonuçlarını “Bosna-Hersek seçimi: Rus yanlısı Sırp lider zafer iddia ediyor” (DW) ; “ Sırp Milliyetçisi Bosna’da Erken Oy Sayımında Zafer İddia Ediyor” (New York Times) ; “ Milorad Dodik Bosna’yı parçalar mı?” (Al Cezire Haber); “Bosna-Hersek savaştan 15 yıl sonra hala bölünmüş durumda” (CNN) ; “Sırp Milliyetçisi Milorad Dodik Bosna cumhurbaşkanlığı koltuğunu kazandı” (BBC) şeklindeki başlıklarla vermiştir.

New York Times’ın  bu konudaki haberinde, “Rusya yanlısı bir Sırp milliyetçisi Bosna’nın üç üyeli cumhurbaşkanlığının Sırp koltuğu için yapılan yarışta zafer kazandığını öne sürüyor…Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir V. Putin’in yakın müttefiki olan güçlü Bosnalı Sırp Milorad Dodik Balkan ülkesindeki etnik bölünmeleri kötüleştirebilir ve ülkenin Avrupa Birliği üyeliği arzusunu durdurabilir.” şeklinde cümleler yer almaktadır. [6]

Haberlerde Dodik’in “cumhurbaşkanlığının diğer iki üyesinin kim oluğu umurumda değil. Ben oraya, cumhurbaşkanlığı makamına, her şeyden önce ve sadece Sırpların çıkarlarını korumak için gideceğim” dediği bildirilmektedir.[7] Haberlerde ayrıca, “hafta sonunda (Dodik’in) Rus gazetesi İzvestia’ya Salı günü verdiği mülakatta ilk işlerinden birinin Kırım’ı Rusya’nın parçası olarak tanımak için girişim başlatmak olacağını söylediği” belirtilmektedir.[8]

Bunların yanı sıra Dodik’in “makamındaki ilk gününde ABD Başkanı Donald Trump’a yazarak- Dayton Barış Anlaşması’nın bir parçası olarak ülkenin anayasasını korumayı amaçlayan- Yüksek Temsilcilik Ofisi ’inin kaldırılmasını isteyeceğini” söylediği ifade edilmektedir.[9] Bu bağlamda, Türkiye’nin, Bosna-Hersek için Dayton Anlaşması’nın uygulanması ile görevlendirilen Barışı Uygulama Konseyi Yürütme Kurulu üyesi olduğunun belirtilmesi gerekir. (Yürütme Kurulu üyeleri Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Rusya, İngiltere, ABD, Avrupa Birliği Dönem Başkanlığı, Avrupa Komisyonu ve İslam Konferansı Örgütü’nü temsilen Türkiye’dir)

Biz, Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) olarak, AB Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü’nün (EUISS) “Balkanların Geleceği: 2025 için Üç Senaryo” başlıklı 147 numaralı Chailliot İncelemesi ’ne dair analizimizde “Yıkıcı dış aktörler” betimlemesine dikkat çekmiş ve Rusya, ÇHC ve Körfez Ülkeleri ile birlikte Türkiye’nin de “yıkıcı dış aktör” olarak nitelendirilmesinden duyduğumuz derin hayal kırıklığını ifade etmiştik.[10] Bu şekildeki bir atfın ziyadesiyle haksız olduğunu belirtmiş, Türkiye’nin “yıkıcı dış aktörler” den biri olarak isimlendirilmesi nedeniyle EUISS’nin düzeltme yapma borcu olduğunu vurgulamıştık.

New York Times haberinde haklı olarak ifade edildiği üzere , “Milorad Dodik (bu) Balkan ülkesindeki etnik bölünmeleri kötüleştirebilir ve ülkenin Avrupa Birliği üyeliği arzusunu durdurabilir.” Bir müttefik ve ortak olarak Türkiye’nin desteği olmadan AB’yi Balkanlar’da büyük zorlukların zorlu meydana okumaların beklediğinin altının çizilmesi gerekir. Türkiye ve AB Balkanlarda birbirinin rakibi değildir. AB ve Türkiye’nin Balkanları huzur içinde tutmak için birlikte çaba sarf etmeleri gerektiğine şüphe bulunmamaktadır.

*Fotoğraf: The Vienna Institute for International Economic Studies

**Bu Analiz yazısının aslı İngilizce olarak kaleme alınmıştır.