Ermenistan Başbakanı Paşinyan, geçtiğimiz günlerde bir televizyon kanalına verdiği mülakat ile barış antlaşması süreci için önemli açıklamalarına bir yenisini eklemiştir. Başbakanlığın resmi sitesinde de yayınlanan[1] bu röportaj vesilesiyle muhalefetin tepkisini alan Paşinyan, tarafı olduğu görüşler ile de barış anlaşması sürecinin, muhalefetin aksine, Ermenistan halkının yararına olacağını da bir kez daha belirtmiştir.

22 Kasım’da yapılan röportajda Paşinyan’a öncelikle yakın zamanda yaşanan istifa dalgası sorulmuştur. Bilindiği üzere mülakatın yapılmasından dört gün önce, 18 Kasım’da, İçişleri Bakanı da dâhil olmak üzere toplam altı hükümet yetkilisi, Paşinyan’ın Bakanlar Kurulu toplantısında yapmış olduğu “yönetimde değişikliğe gideceği” yönündeki açıklaması sonrası istifa etmiştir.[2] Paşinyan’ın barış anlaşması sürecindeki ılımlı tavrını neredeyse “hainlik” olarak nitelendiren muhalefet kanadı ve bu tavra yöneltilen eleştiriler şüphesiz bu değişikliğe zemin hazırlamıştır. Paşinyan ise daha önce de belirttiği gibi “değişikliklerden” kastının şahıslara yönelik olmadığını, siyasette değişimlerin kaçınılmaz ve normal olduğunu mülakatta belirtmiştir. Ayrıca yaşanan değişimlerin yalnızca yetkilileri değil, genel itibariyle mevcut sistemi de kapsadığını eklemiştir.

Dış politikayla ilgili sorular ise tahmin edilebileceği gibi Azerbaycan ile ilişkiler ve taraflar arasında yapılması beklenen barış anlaşması ile alakalıdır. İki tarafın da esasen anlaşmayı imzalamaya hazır olduğu fakat 3 madde (Anayasa değişikliği, uluslararası mahkemelerde karşılıklı davaların geri çekilmesi, AB gözlemcilerinin Ermenistan’dan çekilmesi) üzerinde mutabık kalınamadığı bilinmektedir. Bu üç husus konusunda Ermenistan’ın ayrı ayrı mevcut politikası sorulduğunda Paşinyan, anayasa değişikliği konusunda, siyasi duruşlarının değil Anayasa Mahkemesi tarafından bu konuda verilmiş kararın[3] önemli olduğunu belirtmiştir. Anayasa Mahkemesinin kararına göre ise Anayasa’da lafız olarak yer almayan hiçbir Bağımsızlık Bildirgesi metninin hukuki geçerliliği olmayacağı kesin bir dille belirtilmiştir. Azerbaycan’ın anayasa değişikliği yönündeki taleplerinin barış sürecini yokuşa sürmek amaçlı olmadığını, Azerbaycan’ın geçmişte yaşanılan gerilimlerden ötürü haklı sayılabilecek bir endişe içinde olduğu için taleplerini ısrarla öne sürdüğünü düşündüğünü de ayrıca eklemiştir.

Mülakatın devamında Azerbaycan Anayasa’sının Ermenistan topraklarına karşı bir hak iddiasında bulunduğunu dile getiren Paşinyan, bu hususu barış anlaşmasının imzalanması için bir tartışma konusu yapmamasını da iki sebeple açıklamıştır: barış sürecini tıkamamak ve anlaşmanın maddeleri arasında tarafların hâlihazırda birbirlerinin egemenlik alanında olan topraklarına karşı herhangi bir iddiada bulunmayacaklarına dair verdikleri taahhüt. Barış anlaşmasının gidişatı ve tarafların selameti açısından oldukça müspet açıklamalarda bulunan Paşinyan, iç hukukları gereği imzalanan anlaşmanın Anayasa Mahkemesine gitmesi sonucu olumlu bir karar çıkması durumunda iki tarafın da endişelerinin ve sorunlarının son bulacağına inandığını da ifade etmiştir.

Bağımsızlık Bildirgesi hususunda ise Paşinyan’ın sözleri dikkate değerdir. Paşinyan, Bağımsızlık Bildirgesi’nin özü itibariyle komşu ülkeler ile ilişkilerde çatışma yaratan bir belge olduğunu ve Ermenistan’ın henüz kurulduğu dönemde, özellikle Azerbaycan ve Türkiye ile karşılıklı gerginlik yaratacak kısımların; Ermenistan’ın bağımsızlık hedefi ve ülkenin kurulması amacıyla bağdaşmadığını ve saldırgan bir lafza sahip olduğunu belirtmiştir. Bu tavırla, sırtını başka bir ülkeye dayamadan varlığını koruyamayacak olmanın; Bağımsızlık Bildirgesi’nin varlık amacıyla çeliştiğini de sözlerine eklemiştir.

Anayasa’da bahsi geçen “Batı Ermenistan” kavramının gücendirici bir söylem olduğunu; aksi durum düşünüldüğünde, “Batı Azerbaycan” söyleminin de kabul edilemez olduğunu; bu örnekten hareketle Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı daha anlayışlı ve makul bir tavrı temel dış politika konularından biri hâline getirdiği de mülakattan açıkça anlaşılan bir başka husustur.

Paşinyan ayrıca Sovyet Rusya’nın dağılmasıyla birlikte bağımsızlığını kazanan iki devlet olan Azerbaycan ve Ermenistan’ın geçmişe takılıp kalmaması gerektiğini; ileriye dönük politikaların, ticari hacmin artırılmasının, sınır geçişlerinde kolaylık sağlanmasının, kısacası iki normal komşu ülke düzenine dönülmesinin iki taraf için de çok iyi sonuçlar doğuracağına dair inancını tekrar ifade etmiştir. Barış anlaşmasının bu yıl sonuna kadar imzalanıp imzalanamayacağı konusunda sorulan soruya ise, üstüne düşen sorumluluğu tamamen yerine getireceğini söyleyerek mülakatın bu kısmını da olumlu cevaplarıyla sonlandırmıştır.

Görüleceği üzere Paşinyan, barış anlaşması süreci için olumlu seyri teşvik eden açıklamalarına devam etmektedir. Komşu ülkeleri Azerbaycan ve Türkiye toprakları üstünde açıkça hak iddia eden Ermenistan Anayasasının değiştirilmesine sıcak bakmakta ve ikili ilişkiler hususunda da müspet açıklamalarına gün geçtikçe yenisini eklemektedir. Anayasa Mahkemesi’nin barış anlaşmasının imzalanmasında bir sakınca görülmediğine dair kararı sonrası Azerbaycan için somut adımlar atmış sayılabilecek Ermenistan; anayasa, marş ve amblem değişikliği konusunda henüz aynı kararlılığı göstermekten uzaktır. Bu durum, Türkiye ile olan ilişkiler açısından soru işaretlerinin giderilmesi önünde büyük bir engel teşkil etmektedir. Her ne kadar Paşinyan’ın defaatle yapmış olduğu barış yanlısı açıklamalar süreç için seyrin ilerlediğine işaret etse de somut adımlar olmaksızın Azerbaycan ve Türkiye’nin haklı endişelerinin giderilmesi mümkün olmayacaktır.

*Fotoğraf: OC Media