1992 yılında bir forum olarak doğan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi, 2009 yılında Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkiye tarafından imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile bir üst boyuta taşınmış; taraf devletler ortak geçmişlerine, kültür ve dillerine dayalı bu iş birliği mekanizmasını sağlamlaştırmak için çalışacaklarını belgelemişlerdir.[1] Nahçıvan Anlaşmasının imzalandığı günden bugüne örgüt, bünyesine Özbekistan’ı katmış, iş birliği alanlarını oldukça genişletmiş ve efektif bir uluslararası kuruluş haline gelmiştir. Günümüzde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Macaristan, Türkmenistan ve Ekonomik İş Birliği Teşkilatının ise gözlemci olarak bulunduğu Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), üye devletlerin yalnızca siyasi ve ekonomik alanlarda değil; yargı, enerji, ulaştırma, eğitim, sosyal politikalar, tarım, sağlık gibi alanlarda da iş birliğini sağlayarak ve öteki uluslararası kuruluşlarla da iletişim kurarak kapsamını oldukça genişletmiştir.[2]
İsminin “Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Birliği Konseyi”nden “Türk Devletleri Teşkilatı”na evrildiği 2021 tarihli sekizinci zirvede alınan önemli bir karar Türk Dünyası 2040 Vizyonu’dur. Bu vizyon, zirve bildirisinde “Türk devletlerinin ortak çıkarlarının bulunduğu muhtelif alanlarda geleceğe dönük iş birliğine rehberlik edecek stratejik bir belge”[3] olarak tanımlanmıştır. Böylece üye devletlerin uzun vadeli planlar yaptıklarını ve Teşkilatın da uzun vadede uluslararası alanda yerini sağlamlaştıracak ve üye devletler için birçok yeni fırsatı doğurabilecek potansiyele eriştiğini görmek mümkündür.
Yakın zamanda, 6 Temmuz 2024 tarihinde Karabağ’ın Türk dünyası için Cumhurbaşkanı Aliyev’in tabiriyle sembol sayılan[4] Şuşa şehrinde Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları Gayri Resmî Zirvesi düzenlenmiştir. Türkiye’nin Cumhurbaşkanı yardımcısı düzeyinde katıldığı zirveye diğer üye devletler Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan’ın ve gözlemci devletler KKTC, Macaristan ve Türkmenistan’ın devlet başkanları katılım göstermiştir. Zirvede bahsi geçen konu başlıklarından bahsetmekte fayda vardır.
Bölgesel çalışmalar ve Türk devletlerinin iş birliği alanlarında istikrarlı bir ilerlemeye vurgu yapılan açıklamalarda TDT’nin dünyada hatırı sayılır bir güç haline geldiği belirtilmiştir. Türk devletleri için günümüzde başat bir konuma yükselen TDT’nin; yalnızca üye ve gözlemci devletler için değil, dünyadaki Türk nüfusu için de çalışmalarına devam edeceğinin üstünde durulmuştur. Dünyadaki ulaşım yollarının, kaynak ve hammadde arayışlarının, güç dengelerinin hızla değişmekte olması; bu hususlar bakımından vazgeçilmez bir nitelik teşkil eden Türk coğrafyasının önemi ve dolayısıyla bu coğrafyadaki Türk devletlerinin iş birliğinin de mümkün olduğunca sağlamlaştırılmasının gerekliliği de konuşulan konulardandır. Bu hususta Orta Koridor ve Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu projelerinin de üstünde durulmuş, lojistik ve ekonomik olarak coğrafyaya ve Türk dünyasına sağlayacağı katkılar tartışılmıştır.[5] Ayrıca bahsetmek gerekir ki Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin, Türk dünyasının ayrılmaz bir parçası olduğu da defaatle belirtilmiştir.[6]
Zirvede son olarak Karabağ Deklarasyonu imzalanmıştır. Deklarasyonda Orta Koridor’un Doğu ve Batı’yı bağlayacak bir proje olduğu ve üye devletlerin de kendi aralarındaki bağlantısını artıracağı kaleme alınmıştır. Üye devletlerin gümrük ve kargo alanlarında kolaylaştırmalara gitmesinin ve teknolojinin de katkısıyla ticari hacminin artacağı belirtilmiştir. İklim değişikliğine ve dünyada yarattığı tahribatın önüne geçilmesi yönünde de karar birliğine varılmıştır. Enerji alanında büyük bir potansiyel taşıyan üye devletlerin bu potansiyellerinin TDT ve hatta dünya için etkili bir şekilde kullanımının kolaylaştırılması için gerekli adımların atılacağı da kararlaştırılmıştır. Son olarak üye devletler, Gazze’deki mevcut durumla ilgili derin endişelerini ifade etmiş ve acil ateşkes çağrısında bulunmuşlardır.[7]
Sonuç itibariyle 6 Temmuz 2024’te yapılan Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları Gayri Resmî Zirvesi üye devletlerin iş birliği alanlarını sağlamlaştırmış, devlet başkanlarının ve katılımcı devletlerin görüşmeleri sayesinde birçok konuda fikir birliğine varılmıştır. Fikir birliğine varılan konularda harekete geçileceğine dair taahhütler verilmiş ve bu taahhütler de Karabağ Deklarasyonu ile bir metne bağlanmıştır. Türk coğrafyasındaki devletler için bir alternatif olmanın ötesinde, gün geçtikçe güçlenen Türk Devletleri Teşkilatının, yalnızca bölge için değil dünya için de önem arz eden bir uluslararası kuruluş olma yolunda ilerlediğini belirtmek mümkündür.
[1] Gülperi GÜNGÖR, “Bölgesel İşbirliğinde Öne Çıkan Bir Aktör: Türk Devletleri Teşkilatı”, Avrasya Dünyası, Nisan 2022, https://avim.org.tr/public/images/uploads/files/gulperi(1).pdf.
[2] Türk Devletleri Teşkilatı İş Birliği Alanları, Erişim Tarihi: 21 Temmuz 2024, https://www.turkicstates.org/tr/isbirligi-alanlari.
[3] Türk Devletleri Teşkilatı Sekizinci Zirve Bildirisi, 12 Kasım 2021, https://www.turkicstates.org/assets/pdf/temel_belgeler/8-zirve-bildirisi-15-tr.pdf.
[4] Ruslan Rehimov, “Türk Devletleri Teşkilatı devlet başkanları Karabağ'ın sembol şehri Şuşa'da toplanacak.”, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2024, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-devletleri-teskilati-devlet-baskanlari-karabagin-sembol-sehri-susada-toplanacak/3266783.
[5] “Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, TDT Devlet Başkanları Gayriresmi Zirvesi'nde konuştu”, TRT Avaz, Erişim Tarihi:6 Temmuz 2024, https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/cumhurbaskani-yardimcisi-yilmaz-tdt-devlet-baskanlari-gayriresmi-zirvesinde-ko/6689344d801fa1821b0f7481.
[6] Harun KUTBE, “Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, KKTC Cumhurbaşkanı Tatar ile Şuşa’da bir araya geldi”, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: 6 Temmuz 2024, https://www.aa.com.tr/tr/politika/cumhurbaskani-yardimcisi-yilmaz-kktc-cumhurbaskani-tatar-ile-susada-bir-araya-geldi/3267698.
[7] Muhammet Tarhan, “TDT Devlet Başkanları Gayriresmi Zirvesi'nin ardından Karabağ Deklarasyonu yayımlandı”, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: 7 Temmuz 2024, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tdt-devlet-baskanlari-gayriresmi-zirvesinin-ardindan-karabag-deklarasyonu-yayimlandi/3268204.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
TÜRKİYE’NİN BRICS ÜYELİĞİ BAŞVURUSU NE ANLAMA GELİYOR?
Selenay Erva YALÇIN 17.09.2024 -
SURİYE TÜRKMENLERİ'NİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA YANSIMALARI
Selenay Erva YALÇIN 09.02.2024 -
TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI DEVLET BAŞKANLARI GAYRİ RESMİ ZİRVESİ VE KARABAĞ DEKLARASYONU
Selenay Erva YALÇIN 22.07.2024 -
TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI 11. ZİRVESİ GERÇEKLEŞTİ
Selenay Erva YALÇIN 12.11.2024 -
VON DER LEYEN’İN MISIR ZİYARETİ VE RUANDA ÖRNEĞİ GÖLGESİNDE AB’NİN SIĞINMACI POLİTİKASI
Selenay Erva YALÇIN 03.04.2024
-
KALİFORNİYA EYALETİ TERÖRİZMLE MÜCADELEDEN YANA BİR KARAR VEREBİLECEK MİDİR?
Ali Murat TAŞKENT 09.01.2017 -
ERMENİSTAN: 2015 BİLANÇOSU
Ömer Engin LÜTEM 03.01.2016 -
DANİMARKA’DA RUS PARALARI – 2
Hazel ÇAĞAN ELBİR 04.10.2018 -
ORTAK GÜVENLİK ANLAŞMASI ÖRGÜTÜ MOSKOVA ZİRVESİ
Alev KILIÇ 24.12.2012 -
AVRUPA HALK PARTİSİNİN KARARI
Ömer Engin LÜTEM 05.03.2015
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"BİR ERMENİ OKULUNUN PANORAMASI: SANASARYAN KOLEJİ" BAŞLIKLI KONFERANS