10 Aralık 1991 tarihinde yapılan ve yalnız Ermenilerin katıldığı referandum sonucunda, 6 Ocak 1992’de sözde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti kurulmuştur. Ermenistan da dâhil olmak üzere hiçbir ülke tarafından tanınmayan ayrılıkçı yapının sözde Devlet Başkanı Samvel Şahmaranyan tarafından 28 Eylül 2023 tarihinde yayınlanan bir kararname ile 1 Ocak 2024’de söz konusu yapının feshedileceği açıklanmıştır.

Ermenistan Meclis Başkanı Alen Simonyan 9 Eylül 2024 tarihinde, Erivan Ulusal Meclisi’nde yaptığı bir açıklama ile artık yasal olarak Dağlık Karabağ’ın mevcut olmadığını ve Erivan’da bulunan “Artsakh” temsilcilik binasının anlamının da gözden geçirilmesi gerektiğini belirtmiştir.[1]

Bilindiği gibi Ermenistan’ın başkenti Erivan’da ayrılıkçı yapıya ait bir temsilcilik binası bulunmaktadır ve fesihten sonra ayrılıkçı yapının sözde yetkilileri bu binada mevcudiyetlerini sürdürerek burada toplantı ve tartışmalar gerçekleştirmişlerdir. Karabağ’dan göç eden Ermenilerin de yine bu binanın yakınlarında eylemler düzenlediği ve zaman zaman Ermenistan İçişleri Bakanlığı’na bağlı özel kuvvetlerin bu olaylara müdahale etmek zorunda kaldığı da bilinmektedir.[2] Ermenistan sınırları içerisinde ülkenin iç huzurunu bozabilecek olayların meydana geldiği böyle bir binanın bulunmasının meşru devlet için oluşturabileceği tehditler aşikârdır. İlaveten yine Ermenistan’da kendilerini fesheden ayrılıkçı yapıya ait bir binanın bulunması Ermenistan’ın ciddiyetinin sorgulanmasına sebep olacağı gibi diplomatik ilişkilerine de zarar verebileceğini düşünmek çok da yanlış olmayacaktır.

Azerbaycan ve Ermenistan arasında yapılması beklenen barış anlaşmasının gündemde olduğu bu günlerde Simonyan’ın açıklamalarına rağmen çeşitli ülkelerin tabiiyeti altındaki bazı sivil toplum örgütleri ısrarla ayrılıkçı yapının mevcudiyeti için faaliyetler sürdürmekte ve Ermenistan Hükümetini sıkıştırarak konuyu bir tehdit unsuru olarak gündemde tutmaya çalışmaktadırlar. Bu örgütlerin söz konusu faaliyetleri iki devlet arasında yapılması beklenen barış anlaşmasını engellemeye yönelik girişimler olarak değerlendirilebilir. İlaveten örgütlerin çıkarlarının, Ermenistan Hükümeti’nin politikalarıyla uyuşmadığı durumlarda bu durumu bir tehdit unsuru olarak kullandıkları da bilinmektedir. Bu lobilerin siyaseten güçlü olduğu ülkelerde, basının yanı sıra o devletin yönetimini de etkileyebildiklerini bazı devlet ve yönetim yetkililerinin de aşırı görüşleri destekleyen beyan ve yaklaşımlarda bulunduklarına şahit olunmaktadır.                                            

Sonuç olarak barış sürecine giden yolda taraflar karşılıklı güven inşa etmelidir. Simonyan’ın açıklamaları gerek barış süreci gerek ise Ermenistan’ın devlet çıkarları için gerekli ve olumlu bir gelişme olmuştur. Bununla birlikte diasporadaki örgütlerin yaklaşımları ve faaliyetleri süreci daha karmaşık ve zorlaştırıcı hale getirmeye katkıda bulunmaktadır.

*Resim: Azatutyun Radiokayan