Orta Doğu politikalarında, özellikle son yıllarda sıkı müttefik olarak yer alan İran ve Rusya; geçtiğimiz ay sonu Hazar Denizi’nde düzenledikleri ortak askeri tatbikatla, hala yakın dostluk ilişkileri içerisinde olduklarını dünya kamuoyuna göstermişlerdir. Bu iki ülkenin neden yakınlaştığını anlamak için son yıllara bakmak bile bu tatbikatın bölge politikası açısından önemini ortaya koyacaktır.

Tatbikatın içeriğine bakacak olursak; İran Donanması’na ait üç füze gemisinin Hazar Denizi’nde gerçekleştirilecek ortak tatbikat için Rusya’nın Astrahan şehrine varmak üzere 18 Ekim Pazar günü yola çıktığı belirtildi.Tatbikata giden İran filosu Damavand füze destroyeri ile Joshan ve Paykan adlı iki füze gemisinden oluşuyor. İran’dan gelen açıklamalar,  İran gemilerinin Rus ve Azeri limanlarına gerçekleştireceği ziyaretlerin amacının filolar arasındaki dostluğu desteklemek ve denizcileri eğitmek olduğu yönündeydi.

Elbette bu tatbikat, iki ülkenin yaptığı ilk tatbikat değil (benzerleri 2008 ve 2013’te de yapılmıştı) fakat zamansal olarak İran’a uygulanan ambargonun kaldırılma sürecine girdiği ve Suriye’de devam eden operasyonlar göz önüne alınırsa, bölge ilişkileri açısından böylesi bir yakınlaşmanın önemini daha iyi kavrayabiliriz. Hazar Denizi’nin İran İslam Cumhuriyeti açısından büyük önem taşıdığını ifade eden İran Deniz Kuvvetleri Komutanı Tuğamiral Hebibullah Seyyari de bu yönde açıklamalar yapmıştır.  “İran, Hazar Denizi’nde bazı menfaatlere sahiptir ve bu menfaatleri muhafaza etmek için Hazar Denizi'nde iktidarını korumalıdır” diyen Seyyari,  bu tatbikatla bir anlamda; Hazar Denizi’nde açıkça bir askeri gösteriş yapıldığının ve söz sahibi olan ülkelerin İran ve Rusya olduğunu vurgulamıştır.

Bilindiği üzere, 2010 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği, İran’a nükleer kapasiteye ulaşmaya çalıştığı ve bölge güvenliğini tehdit ettiği gerekçesiyle amborgo uygulamaya başlamıştı. Ahmedi Necad dönemindeki İran, her ne kadar siyaset sahnesinde dik bir duruş sergilemeye çalışsa da yabancı yatırımların ülkeden çekilmesiyle ekonomik anlamda zor zamanlar geçirmiştir. İran’ın yalnızlaştırılması ekonomik olduğu kadar sosyo-kültürel olarak da İran halkını etkilemiş, Batı ve ABD karşıtı söylemler medyada ve kamuoyunda sıkça yer almıştır. Bu süreçte Rusya ise, İran safında yer alarak her anlamda İran’la ilişkilerini geliştirme yoluna gitmiştir. İran hala füze geliştirme programlarına devam etmekte ve en büyük teknolojik yardım aldığı ülkelerden biri de Rusya’dır. Özellikle ticari ve askeri anlaşmalarla iki ülke ilişkileri sağlam bir zemine oturtulmuştur.

İki ülkenin ilişkilerini geliştiren bir diğer süreç ise; Ukrayna gerilimi sonrasında, Rusya’nın Kırım’ı topraklarına katması olmuştur. ABD ve Avrupa Birliği’nin öncülüğünü yaptığı bir dizi ambargo uygulamasıyla karşılaşan Rusya, İran’la ithalat ve ihracat dengesini kurmaya çalışmıştır. Bu süreçte de İran’ın Rusya’ya destek olduğunu gördük. Rusya ekonomisi darboğaza girmişken İran’la yapılan anlaşmalar, hızla değeri düşen rubleye bir nefes aldırmıştır. Kısacası, bu kez de İran Rusya’yı yalnız bırakmamış ve Rusya’nın yaptırımlara karşı direnmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Orta Doğu ve Güney Kafkasya’da ortak çıkarlarını koruyan bu iki ülke; Suriye'deki iç savaşta Şam yönetiminden yana tavır alarak, dünya kamuoyuna ortak bir duruş sergilemişlerdir. İşbirliğini artırmaya yönelik çabalara devam eden Rusya ve İran, son günlerde Hazar Denizi'nde yaptıkları ortak tatbikatla dikkatleri birkez daha bölgeye çekmişlerdir. Bu tatbikatın yanısıra; Rusya'nın Hazar Denizi’den Suriye'ye yönelik hava operasyonları gerçekleştirmesi ve İranlı komutanların rejim güçlerine danışmanlık hizmeti vermesi gibi gelişmeler de Tahran-Moskova hattında güçlü bir yakınlaşmaya işaret etmektedir.

Kaynakça

“Rusya Federasyonu-İran Askeri-Teknik İlişkileri” (Erişim Tarihi: 14.12.2006)

http://tasam.org/tr-TR/Icerik/213/rusya_federasyonu-iran_askeri-%20teknik_iliskileri

“Rusya ve İran Hazar Denizi’nde askeri tatbikat yapacak” (Erişim Tarihi: 19.10.2015)

http://www.birgun.net/haber-detay/rusya-ve-iran-hazar-denizi-nde-askeri-tatbikat-yapacak-92832.html

“Tuğamiral Seyyari'den Hazar Denizi'nin önemine vurgu” (Erişim Tarihi: 25.10.2015) http://tr.mehrnews.com/news/1857091/Tu%C4%9Famiral-Seyyari-den-Hazar-Denizi-nin-%C3%B6nemine-vurgu

“Rusya, Suriye'deki IŞİD hedeflerini Hazar Denizi'nden vurdu” (Erişim Tarihi: 07.10.2015)

http://www.hurriyet.com.tr/rusya-hazar-denizinden-vurdu-30256441

“İran'la S-300 anlaşmasını imzaladık” (Erişim Tarihi: 09.11.2015)

http://tr.mehrnews.com/news/1857351/%C4%B0ran-la-S-300-anla%C5%9Fmas%C4%B1n%C4%B1-imzalad%C4%B1k