1915 Olaylarıyla ilgili anlatımlar sıklıkla çarpıtma ve hatalara yer vermektedir. Bu çarpıtmaları ve hataları gidermek için, belli bir olayı ya da olguyu tasvir ederken kelimeler veya ibareler dikkatlice seçilmelidir.
1915 Olaylarını anlatırken, Osmanlı hükümetinin Birinci Dünya Savaşı sırasında Ermeni tebaasını yaşadıkları yerlerden alıp onları başka yerlere gönderme kararına (hem Türkçede hem de yabancı dillerde) çeşitli şekillerde atıf yapılmaktadır. Buna örnek olarak verilebilecekler: “tehcir”, “sürgün”, “zorla göç” ve “yerinden etme”. Bunların yanında bu karara atfen sıklıkla İngilizce “deportation” kelimesi kullanılmaktadır. Ancak bu, kelimenin yanlış bir şekilde kullanılmasıdır, zira bu kelimenin anlamı ile Osmanlı hükümetinin kararı birbiriyle uyuşmamaktadır. 1915 Olayları soykırım olarak nitelendirilebilir mi tartışmasında, tartışmanın iki tarafında da yer alan kişiler “deportation” kelimesini yanlış kullanmaktadır. Bu yanlış kullanım bilgi yetersizliği, ancak daha çok da dikkatsizlik veya ihmalden kaynaklanmaktadır.
28 Ocak 2015’te Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Büyük Dairesinde Perinçek-İsviçre davasının duruşması sırasında “deportation” kelimesinin bir kez daha yanlış kullanılması üzerine bu yazının yazılması zorunlu hale gelmiştir. Bu son derece önemli davanın temeli, Doğu Perinçek’in İsviçre’de alenen 1915 Olaylarını soykırım olarak nitelendirmeyi reddetmesine ve bu alenen reddetme cezalandırılabilir mi sorusuna dayanmaktadır.
Osmanlı hükümetinin Ermeni tebaasını sevk etme kararına atfen, (Türkçe konuşan) davanın müracaatçısı Doğu Perinçek “zorla göç” ibaresini kullanmış ve bu ibare simultane tercüman tarafından “deportation” olarak çevrilmiştir. Sayın Perinçek’in hukuk danışmanı ve avukatı (ve yine Türkçe konuşan) Mehmet Cengiz “sürgün” kelimesini kullanmış, bu kelime de “deportation” olarak çevrilmiştir. Sayın Perinçek’in (Fransızca konuşan) diğer hukuk danışmanı ve avukatı Christian Laurent Pech “déportation” kelimesini kullanmış ve bu da “deportation” olarak çevrilmiştir. Son olarak, (davaya müdahil olan) Türkiye’nin hukuk danışmanı ve avukatı (İngilizce konuşan) Stefan Talmon “deportation” kelimesini kullanmıştır.[i] Tüm bu örneklerde “deportation” kelimesinin kullanımı sorun teşkil etmektedir.
İngilizcede “deportation” kelimesinin birincil anlamı: “sınır dışı etme eylemi veya hali”,[ii] “sınır dışı etme” kelimesinin kendisi ise “vatandaş olmayan bir kimseyi bir ülkeden ayrılmaya zorlamaktır”.[iii] Diğer bir deyişle “deportation” kelimesi, “yasalara aykırı bir şekilde giriş yapmış ya da varlığı zarar teşkil eden bir yabancının bir ülkeden çıkarılması” anlamına gelmektedir.[iv] Bu sebeple “deportation” kelimesinin Osmanlı hükümetinin kararını anlatırken kullanılması mümkün değildir. Ermeniler Osmanlı İmparatorluğu’nda yabancı değillerdi, tam aksine onlar Osmanlı İmparatorluğunun tebaalarıydılar. Dahası, onlar savaş sırasında İmparatorluğun sınırları içerisinde sevke tabii tutuldular, yani sınırların dışına atılmadılar.
Sayın Perinçek Türkçe “zorla göç” ibaresini kullanmıştır, bu ibare İngilizceye “forced migration” olarak çevrilebilir. Bu, “deportation” ile aynı anlama gelmez. “Migration” her zaman ülke dışına çıkmayı ifade etmez,[v] ancak “deporation” her zaman bunu ifade eder.
Sayın Cengiz Türkçe “sürgün” kelimesini kullanmıştır, bu kelime İngilizceye “banishment” veya “exile” olarak çevrilebilir.[vi] Bunlar da “deportation” ile aynı anlama gelmez. “Banishment” veya “exile” her zaman zorla ülke dışına çıkmayı ifade etmez, ancak “deportation” her zaman bunu ifade eder.
Sayın Pech Fransızca “déportation” kelimesini kullanmıştır ve bunun İngilizce “deportation” kelimesi ile aynı anlama geldiği zannedilebilir. Ancak bu iki kelime aynı anlamı taşımamaktadır. Fransızca “déportation” kelimesi “bir mahkûm olarak uzak bir yerlere gönderilme (özellikle Fransa’nın geçmişteki veya günümüzdeki deniz aşırı bölgelere)” anlamına gelir. Diğer bir anlamı ise “(İkinci Dünya Savaşı sırasında) bir başka ülkedeki toplama kampına gönderilmektir”.[vii] Fransızca “déportation” kelimesinin kendisi bir karmaşıklık yaratmaktadır, zira Osmanlı hükümetinin kararıyla bağdaştırılamayacak çok belli tarihsel anlamları vardır.
Yukarıda İngilizce “deportation” kelimesinin neden yanlış kullanıldığı anlatılmıştır, bu yüzden Sayın Talmon’un bu kelimeyi kullanmasının neden sorun teşkil ettiğinin daha detaylı anlatılmasına gerek yoktur.
Herhangi iki dil arasında çeviri yapmak zordur, zira her dilin başka dillere aktarılması zor bir takım kendine has özellikleri vardır. Eşzamanlı (simültane) çeviri yapmak daha da zordur, zira çevirmen kelimelerin ve ibarelerinin anlamlarını derinlemesine irdelemeye vakti olmadan aralıksız çeviri yapmak durumundadır.
Ancak çevirinin zorlukları bir kenara bırakılacak olunursa, tekrar edilmesi gerekir ki Osmanlı hükümetinin kararı bağlamında İngilizce “deportation” kelimesinin (ve aynı zamanda Fransızca “déportation” kelimesinin) kullanımından kaçınılması gerekmektedir. Bu tür kelimelerin kullanılması 1915 Olaylarıyla ilgili yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır. Bu bağlamda İngilizce “deportation” yerine “relocation” veya “resettlement” kelimelerinin kullanılması daha uygundur; zira – yanlış anlaşılmalara yer vermeyecek şekilde – “relocation” bir başka yere gitmek veya gönderilmek anlamına gelmekteyken,[viii] “resettlement” ise “bir başka yere yerleşme veya yerleştirilme eylemi veya hali”[ix] anlamına gelmektedir.
Bu bağlamda Türkçede ise sıklıkla “göç ettirme, göç etmesine sebep olma, sürme”[x] anlamlarına gelen “tehcir” kelimesi kullanılmaktadır. 27 Mayıs 1915 tarihinde Osmanlı hükümeti, resmi adıyla “Savaş zamanında hükümet uygulamalarına karşı gelenler için asker tarafından uygulanacak önlemler hakkında geçici kanun”, ya da bilinen adıyla “Sevk ve İskân Kanunu” çıkarmıştır. Bu geçici kanuna dayalı olarak Ermeni tebaanın yaşadıkları yerlerden alınıp başka yerlere gönderilmeleri ve yerleştirilmeleri öngörülmüştür. Bu sebeple Osmanlı hükümetinin kararına atıf yapılırken, ilgili kanunun bilinen adına uyan “sevk ve iskân” ibaresinin kullanılması daha uygun olacaktır.
[i] Bahsi geçen kişilerin konuşmalarına AİHM internet sitesinden ulaşılabilir: http://www.echr.coe.int/Pages/home.aspx?p=hearings&w=2751008_28012015&language=en
[ii] “Deportation”, Merriam-Webster.com, http://www.merriam-webster.com/dictionary/deportation
[iii] “Deport”, Merriam-Webster.com, http://www.merriam-webster.com/dictionary/deporting
[iv] “Deportation”, Merriam-Webster.com.
[v] “Migrate”, Merriam-Webster.com, http://www.merriam-webster.com/dictionary/migration
[vi] İngilizce çevirilerinin aksine Türkçe “sürgün” kelimesinde bir kişinin kendi ülkesinden ayrılması iması yoktur. “Banishment” ve “exile” kelimelerinde bu yönde bir ima vardır, ancak bu her zaman için geçerli değildir. “Sürgün”, Türk Dil Kurumu – Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts; “Banish”, Merriam-Webster, http://www.merriam-webster.com/dictionary/banishment; “Exile”, Merriam-Webster, http://www.merriam-webster.com/dictionary/exile.
[vii] “Déportation”, Le-Dictionnaire.com, http://www.le-dictionnaire.com/definition.php?mot=d%E9portation
[viii] “Relocate”, CollinsDictionary.com, http://www.collinsdictionary.com/dictionary/american/relocation
[ix] “Resettlement”, CollinsDictionary.com, http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/resettlement
[x] “Tehcir”, Türk Dil Kurumu – Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
TÜRKİYE-ERMENİSTAN NORMALLEŞME SÜRECİNE KARİKATÜR ÜZERİNDEN MUHALEFET
Mehmet Oğuzhan TULUN 30.03.2022 -
2019 İSTANBUL ERMENİ PATRİĞİ SEÇİMİ TALİMATNAMESİ VE İLGİLİ TARTIŞMALAR
Mehmet Oğuzhan TULUN 30.10.2019 -
TÜRKİYE ERMENİLERİ PATRİĞİ SEÇİM SÜRECİNDE BAŞA DÖNÜLDÜ
Mehmet Oğuzhan TULUN 02.05.2018 -
PROF. DR. ERİK-JAN ZÜRCHER’İN YÜZÜNCÜ YIL BEYANATIYLA İLGİLİ BAZI ELEŞTİRİLER – II
Mehmet Oğuzhan TULUN 11.06.2015 -
HOLLANDA PARLAMENTOSUNUN 1915 OLAYLARIYLA İLGİLİ ALDIĞI 22 ŞUBAT KARARI
Mehmet Oğuzhan TULUN 26.02.2018
-
YENİ ÇALIŞMA ALMANYA’DA YABANCI DÜŞMANLIĞININ YÜKSELDİĞİNİ GÖSTERİYOR
Teoman Ertuğrul TULUN 10.12.2018 -
PUTİN YARGILANMAYA ÇALIŞILIYOR: PEKİ YA BATI’NIN SUÇLULARI?
Onur URAZ 28.03.2023 -
AZERBAYCAN-ERMENİSTAN SINIR HATTINDA 12 TEMMUZ 2020’DE PATLAK VEREN ÇATIŞMA VE KARABAĞ İHTİLAFI HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER
Turgut Kerem TUNCEL 23.07.2020 -
KİTAP İNCELEMESİ-SASUN: THE HISTORY OF AN 1890s ARMENIAN REVOLT
Ali Murat TAŞKENT 20.04.2015 -
FRANSA’NIN RUANDA SOYKIRIMINDAKİ ROLÜ, ÜÇÜNCÜ KISIM: ÖZÜR DİLEME SIRASI FRANSA’NIN MI?
Ceyda ACİCBE 01.09.2020
-
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EMEKLİ BÜYÜKELÇİ BİLAL ŞİMŞİR'İN ANISINA KONFERANS: "21. YÜZYILDA TÜRK DİPLOMASİSİ VE DIŞ POLİTİKA: ÇOK KUTUPLU DÜNYADA YENİ PERSPEKTİFLER"