2002 yılında kurulan ve Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan’ın üyesi olduğu, NATO’ya alternatif ve rakip bir askeri ittifak olarak düşünülen Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün  (KGAÖ) son Kolektif Güvenlik Konseyi toplantısı 14 Ekim 2016 tarihinde Ermenistan’ın başkenti Erivan’da gerçekleştirilmiştir.

KGAÖ üyesi ülkelerin resmi sitelerinde ve basında toplantının içeriği ve sonuçları hakkında ayrıntılı bilgi mevcut değildir. Bunun yanında, çeşitli kaynaklar bu toplantıda pek çok konuda (Ermenistan Cumhurbaşkanlığı resmi sitesine göre “iki düzinenin üstünde”) görüşmeler yapıldığını ifade etmektedir.

Erivan’daki toplantıda, KGAÖ’nün başkanlığı Ermenistan’dan Belarus’a geçmiştir. Bunun yanında, KGAÖ’nün 2025 yılına kadar geçerli olacak güvenlik stratejisinin belirlenmesi, KGAÖ Kriz Müdahale Merkezi’nin kurulması, ortak bir terör örgütleri listesinin oluşturulması ve terörizm ve aşırıcılığa karşı ortak mücadeleye dair bir belgenin hazırlanması resmi açıklamalarda değinilen kararlar arasındadır. Ancak, toplantının bitiminde herhangi bir sonuç belgesi yayınlanmaması dikkat çekmektedir. Toplantı sonrasında KGAÖ Genel Sekreteri Nikolay Bordhuzya (Rusya) ile kısa bir basın açıklaması yapan Ermenistan Cumhurbaşkanı Serzh Sargsyan, basının sorularını yanıtlamamıştır.

Bunların yanında, Erivan’daki toplantıda Güney Kafkasya’daki tek KGAÖ üyesi ülke olan Ermenistan’la alakalı bazı dikkat çekici gelişmeler yaşanmıştır.

Toplantının yapıldığı 14 Ekim gününden bir gün önce, aralarında Ermenistan’daki muhalefet partilerinden olan Miras Partisi’ne mensup David Sanasaryan’ın da olduğu bir grup protestocu, Erivan’daki KGAÖ Akademisi binasına üzerinde “Putin Ermenistan’dan uzak dur” yazan bir pankart asarak Rusya karşıtı bir eylem gerçekleştirmiştir.  Bu eylem, Ermenistan’da toplumun bir kesiminde derinleşmekte olan Rusya karşıtı hissiyatın bir dışa vurumu olarak kayıtlara geçmiştir.

KGAÖ’nün önemli üyelerinden olan Kazakistan’ın devlet başkanı Nursultan Nazarbayev, toplantıdan 3 gün önce soğuk algınlığı gerekçesiyle bu toplantıya katılmayacağını açıklamış, yerine Kazakistan Başbakanı Erivan’a gitmiştir. Bu durum, pek çok kişi tarafından diplomatik bir tavır olarak algılanmaktadır. Nazarbayev’in toplantının yapıldığı 14 Ekim günü Astana’daki ofisinde bulunması da bu algıyı güçlendirmektedir. Hatırlanacağı üzere, geçtiğimiz Nisan ayında Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan Dört Gün Savaşı’nın hemen sonrasında, daha önce Erivan’da gerçekleştirilmesine karar verilen Avrasya Ekonomik Birliği toplantısı, Kazakistan’ın isteğiyle ve Ermenistan’ın protestosuna rağmen Moskova’da gerçekleştirilmek üzere ileri bir tarihe ertelenmişti.

KGAÖ işleyiş prensipleri gereğince, örgütün Genel Sekreterliği’nin Ermenistan’a geçmesi beklenmekteydi. Ne var ki, Erivan’daki toplantıda bu yönde bir açıklama yapılmadığı gibi halihazırdaki Genel Sekreter Nikolay Bordhuzya’nın görevinin uzatıldığı ve yeni genel sekreterin önümüzdeki dönemde St. Petersburg’da gerçekleştirilecek toplantıda belirleneceği açıklanmıştır.  Teamüllere aykırı olan bu gelişme de dikkat çekicidir. 

Ermenistan’da yayın yapan lragir.am haber-yorum sitesi Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in uçağının Ermenistan’a Azerbaycan hava sahası üzerinden geldiğini, toplantıda Ermenistan’ı ilgilendiren konuların özellikle gündeme alınmadığını ve KGAÖ üyesi ülkelerinin Azerbaycan’ın rahatsızlıklarını giderebilmek için toplantıyı önemsiz gösterecek bir tavır takındıklarını yazmıştır. 

Avrupa Birliği tarafından fonlanan ve Kafkasya ve Karabağ Sorunu hakkında yayınlar yapan commonspace.eu sitesinde çıkan bir yoruma göre, Erivan’daki toplantıda KGAÖ’nün Karabağ’la ilgili bir açıklama yapması beklenmekteydi. Toplantıda böyle bir açıklama yapılmamış, KGAÖ Ermenistan’ı destekler bir tutum sergilememiştir. Bu durumun Ermenistan’da hoşnutsuzluğa neden olduğu ifade edilmektedir.

Üstüne üstlük, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bir gün önce Ermeni yetkililerin yaptığı açıklamaların tam aksi yönünde, “Türkiye Karabağ sorunun çözümünde olumlu rol oynayabilir” şeklinde 14 Ekim’de Ervan’da bir açıklama yapmıştır. Buna karşılık, Ermenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Shavarsh Kocharyan, Lavrov Ermenistan’dan ayrıldıktan sonra, 16 Ekim’de, doğrudan Lavrov’u değil de Lavrov’un açıklamasını onaylayan Türk Dışişleri Bakanlığı’nı eleştirerek tepki verebilmiştir.

Karabağ meselesi ile ilgili dikkat çeken bir başka gelişme ise Ermenistan Cumhurbaşkanı Sargsyan’ın yukarıda bahsi geçen basın açıklamasında, Karabağ sorunu ile ilgili olarak KGAÖ’nün daha önce Viyana ve St. Petersburg’da varılan noktayı desteklediğini söylemesi ve örgütün sorunun barışçıl yollardan, AGİT Minsk Grubu’nun önderliğinde, uluslararası hukuk, Birleşmiş Milletler Tüzüğü, Helsinki Nihai Senedi çerçevesinde, güç kullanmadan ve toprak bütünlüğü ve kendi kaderini tayin hakkı ilkleri doğrultusunda çözülmesi konusunda hareket ettiğini belirtmesidir. Sargsyan’ın bahsettiği şeyler uzun yıllardan beri masada olan hususlardır. Bu haliyle Sargsyan’ın açıklaması Erivan’daki KGAÖ Kolektif Güvenlik Konseyi toplantısında Karabağ sorununa dair hiçbir karar alınmadığının diplomatik bir dille ifadesidir.

Sonuç olarak, Ermenistan’ın başkenti Erivan’da gerçekleştirilen KGAÖ Kolektif Güvenlik Konseyi toplantısı Ermenistan için tatmin edici bir şekilde gelişmemiş, aksine Ermenistan’ın askeri güvenlik ortakları bu ülkeye karşı pek de olumlu olmayan bir tavır sergilemiştir. Kuşkusuz bu tavrın oluşmasında ikili ilişkiler, üçüncü ülkeler ile ilişkiler ve bölgesel ve global siyasi dinamikler etkili olmuştur. Bu aşamada şu söylenebilir ki, Ermenistan, özellikle Karabağ sorunu nedeniyle yeniden yaşanabilecek çatışmalarla ilgili olarak, güvence sağlayamamıştır.     

Fotoğraf: Sputnik International