Azerbaycan ve Ermenistan arasında yapılan sınır anlaşması çerçevesinde, Tavuş bölgesindeki dört köyün Azerbaycan’a iade edilmesi kararı Ermenistan’da protestolarla karşılanmaktadır. Protestolara, Tavuş bölgesi ruhani lideri Başepiskopos Bagrat Galstanyan önderlik etmektedir. Tüm Dünya Ermenileri Katolikosu II. Karekin’in de protesto hareketine destek verdiği bilinmektedir. Ermenistan’da Birinci Cumhuriyetin Kuruluşu kutlamaları sırasında 28 Mayıs günü, II. Karekin ve beraberindeki ruhaniler Sardarapat Anıtına girerken bir süre için polis tarafından engellenmiştir. Eçmiadzin’in yanısıra diğer dini kurumlar da gelişmeye tepki göstermiş, Türkiye Ermenileri Patrikliği’nden de konuyla ilgili bir açıklama yapılmıştır. 

Yapılan açıklamada, 28 Mayıs 2024 tarihinde Ermeni güvenlik güçlerinin Tüm Dünya Ermenileri Katolikosuna yönelik tavrına tepki gösterildiği ifade edilmiş, ayrıca kilisenin tüm temsilcilerinin dayanışma içinde hareket etmesi gerektiği belirtilmiştir. Kiliselerin birbirlerini desteklemeleri anlaşılır bir durum olmakla birlikte, açık bir şekilde görülmektedir ki, Ermenistan gibi Güney Kafkasya’da demokratik duruşuyla gurur duyan bir devletin işlerine dinin karıştığını görmek şaşırtıcıdır. Din ve devlet işlerinin birbirine karıştırılması laik ve demokratik bir devlet bilinci ile çelişki barındırmaktadır.

Açıklamada ayrıca dikkat çeken bir eksiklik bulunmaktadır. Tavuş bölgesi ruhani lideri Başepiskopos Bagrat Galstanyan’ın dini sıfatını bir kenara bırakıp, başbakanlığa aday olduğu görülmektedir. Organize ettiği protestolardan birinde “Ermeni Soykırımı için Adalet Komandoları” (İng. JCAG, Justice Commandos of the Armenian Genocide) teröristi, T.C. Los Angeles Başkonsolosu Kemal Arıkan’ın katili ile son derece samimi görüntüleri zihinlerimizde çok tazedir. Bir teröristi kahramanlıkla öven bir din adamına verilmesi gereken tepki ise Türkiye Ermeni Patrikliği’nden gelmemiştir. Bir teröristle bir din adamının kol kola durması, “din” kavramıyla da “devlet” kavramıyla da bağdaşmamaktadır. Ermenistan’ın 1973-1984 yılları arasında terörle ilişkilendirilen imajı, bu tabloyla yeniden hatırlanmaktadır. Bu konu ile ilgili bir yazımız da hatırlardadır[1].

Açıklamada dikkat çeken bir husus daha vardır. “Her türlü siyasi tutumdan bağımsız olarak, uygar dünyanın benimsediği değerlerin çiğnenmesi Ermenistan devletinin çıkarına hizmet etmez[2].” cümlesi dikkat çekmektedir. Bu, İstanbul’daki Patrikhane’yi de siyaset sınırları içine sokabilecek bir cümledir. Dolayısıyla, İstanbul’daki Ermeni Patrikhanesi’nin Türkiye’de yaşayan Ermeni cemaatinin ruhani lideri olduğunu bilerek benzer atıflarda bulunurken özen göstermesinde yarar bulunduğu düşünülmektedir. Neticede, Türkiye sınırları içindeki bir kurumun, Ermenistan iç siyasetine ilişkin gelişmelere dair yorumda bulunması uygun düşmemektedir.

Sonuç olarak, Ermenistan’daki gelişmeler Güney Kafkasya’da tesis edilemeye çalışılan barış ve istikrarı gölgelemeye yöneliktir. Bu ortamda Ermenistan siyasetinin içine dini unsurların karışması ve din adamlarının teröristlerle çekinmeden samimi açıklamalar yapmaları ayrıca dikkat çeken ve rahatsızlık veren görüntülerdir. Bölgedeki olası bir karışıklıktan bütün bölge halklarının olumsuz etkileneceği hususunu hatırdan çıkarmamak gerekmektedir.

*Görsel: https://www.ermenihaber.am/tr/news/2022/01/25/Türkiye-Ermenileri-Patriği-Sahak-Maşalyan/224065