
Ermeni Apostolik Kilisesi’nin dört idari merkezinden birisi olan Kudüs Ermeni Patrikhanesi; basın haberlerine göre, kendisine bağlı olan Maryakop (Saint James) Ermeni Kilisesi Vakfı’na ait olduğunu iddia ettiği taşınmazların iadesi ve vakfa devlet tarafından el konulmasının iptali için Mart ayında Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapmıştır.[1] Patrikhane, Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı ile aslında aynı varlık olduğunu, nitekim vakfın tek yetkilisinin de Kudüs Ermeni Patrikhanesi ruhani lideri Nurhan Manukyan olduğunu ifade etmektedir. Patrikhanenin iddiasına göre Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı’na ait Türkiye sınırları içerisinde yüzden fazla mülk bulunmaktadır.
Alt derece mahkemelerinde istediği sonucu elde edemediği anlaşılan Kudüs Ermeni Patrikhanesi, iç hukuk yolu anlamında son çare olarak Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştur. Anayasa Mahkemesi’nin nasıl bir karar vereceği bilinmemektedir. Ancak istediği sonucu elde edemezse, aynen geçmişte Kilikya Ermeni Katolikosluğu’nun yapmış olduğu gibi,[2] konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine taşıyacaktır (Not: Kilikya Ermeni Katolikosluğu’nun başvurusu AİHM tarafından reddedilmiştir).
Bu vesileyle okuyuculara hatırlatılması gereken önemli bir husus vardır: İstanbul Ermeni Patrikhanesi’ne ait olan bazı arşiv belgeleri 1938 yılından bu yana Kudüs Ermeni Patrikhanesi’nde tutulmaktadır. Milli Mücadele dönemi sırasında, İstanbul’un tekrar Türk hakimiyetine geçeceğinin anlaşılması üzerine Kasım 1922’de dönemin İstanbul Ermeni Patriği I. Zaven Der Yeğyayan, 22 sandık dolusu Patrikhane arşiv belgesini İngiltere’de bulunan bir meslektaşına göndermiştir.[3] Bu belgeler 1927 yılında Fransa’ya taşınmıştır. 1938 yılında ise, bu belgeler dönemin Kudüs Ermeni Patriğine göndertilmiştir. O zamandan bu yana Kudüs Patrikhanesi bu belgelerin geri verilmesi için hiçbir adım atmadığı gibi, bu arşiv belgelerini ancak çok sınırlı sayıda partizan araştırmacıya göstermiştir. Örnek olarak Ara Sarafian gibi partizan sayılmayan Ermeni tarihçilerin bile bu arşiv belgelerine göz atmasına müsaade edilmemiştir. 1938 sonrasında İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin bu belgelerin geri verilmesi için girişimde bulunduğu söylenmektedir, ancak sonuca bakılacak olunursa bu girişimin başarısız olduğu ortadadır.
Söz konusu arşiv belgelerinde ne olduğu kesin bilinmese de, içlerinde İstanbul Patrikhanesi’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine denk gelen iç yazışmalar ve 1918-1920 İstanbul sorgulamaları ve yargılamalarıyla ilgili Patrikhane yetkililerinin topladığı belgeler bulunduğu anlaşılmaktadır.[4] 2001 yılında Ermeni tarihçi Dennis R. Papazian, bahsi geçen belgelerin kendisi ve arkadaşları tarafından elde edildiğini ve incelendiğini, “inkârcı” Türk tezlerini bu belgelerle çürüteceklerini iddia etmiştir.[5] Ancak aradan 17 yıl geçmesine rağmen bu konuda bir gelişme olmamıştır.
Tüm bu anlatılanlardan ortaya iki husus ortaya çıkmaktadır: 1) Bu belgeler İstanbul Ermeni Patrikhanesi’ne aittir ve yaklaşık 96 yıldır ait oldukları yere geri teslim edilmeyi beklemektedirler. 2) Bu belgelerin 1915 olaylarının ve sonrasındaki gelişmelerin daha iyi anlaşılmasında faydalı olma ihtimali vardır. Bu sebeple bu belgeler partizan tarihçilere mahsus tutulmamalı, herkesin erişimine açık hale getirilmelidir.
Dolayısıyla Kudüs Ermeni Patrikhanesi hakkının yendiğini iddia etmeden önce, 1938 yılından bu yana haksız tasarrufta bulunduğu gerçeğiyle yüzleşmeli ve alı koyduğu arşiv belgelerini İstanbul Ermeni Patrikhanesi’ne iade etmelidir. Bu konuda İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin de arşiv belgelerinin geri verilmesi konusunda tekrar girişimde bulunmasında fayda olacaktır.
*Fotoğraf: Kudüs’teki Ermeni mahallesinden bir kesit – T24.com.tr
[1] “Kudüs Ermeni Patrikhanesi, Türkiye'deki mülklerin iadesi için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu,” T24, 26 Mart 2018, http://t24.com.tr/haber/kudus-ermeni-patrikhanesi-turkiyedeki-mulklerin-iadesi-icin-anayasa-mahkemesine-basvurdu,590580 ; “Armenian Patriarch of Jerusalem applies to Constitutional Court of Turkey,” Aravot-en.am, March 23, 2018, http://www.aravot-en.am/2018/03/23/209431/
[2] Mehmet Oğuzhan Tulun, “KİLİKYA ERMENİ KATOLİKOSLUĞUNUN ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURUSU,” Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM), Yorum No: 2016/73, http://avim.org.tr/tr/Yorum/KILIKYA-ERMENI-KATOLIKOSLUGUNUN-ANAYASA-MAHKEMESI-BASVURUSU
[3] Raymond Kévorkian, The Armenian Genocide - A Complete History (London: I.B. Tauris, 2011), 4-5.
[4] Kévorkian, The Armenian Genocide, 4-5 ; Nejdet Bilgi (der.), Yozgat Ermeni Tehciri Davası (İstanbul: Kitabevi, 2006), 50-51.
[5] Bilgi, Yozgat Ermeni Tehciri Davası, 51.
© 2009-2025 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
AYASOFYA'NIN İBADETE AÇILMASI: DÜNYA KİLİSELER KONSEYİ VE KİLİKYA (ANTELYAS) ERMENİ KATOLİKOSLUĞU’NUN TEPKİLERİ
AVİM 21.07.2020 -
TEMMUZ 1914’TE GERÇEKLEŞTİRİLEN ERZURUM'DAKİ TAŞNAK KONGRESİ ÜZERİNE YENİ BİR MAKALE
AVİM 09.12.2021 -
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
AVİM 21.06.2015 -
BATININ TUTARSIZLIĞI: KENDİNE AYNA TUTMADAN “SOYKIRIM” İDDİASINDA BULUNMAK
AVİM 17.12.2019 -
1. ULUSLARARASI TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİ VE BÜYÜK GÜÇLER SEMPOZYUMU
AVİM 03.05.2012
-
IRKÇILIK KARŞITI GRUBUN EŞ BAŞKANLIĞINA KURZ GETİRİLDİ
Hazel ÇAĞAN ELBİR 19.01.2022 -
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BARIŞ GÜCÜ VE HAKKI TURAYLİÇ CİNAYETİ
Vuslat Nur ŞAHİN 13.02.2018 -
“KIZIL ELMA”YI NASIL ANLAMALIYIZ?
Şevval Beste GÖKÇELİK 17.09.2021 -
MCCARTHY’NİN YENİ KİTABI: TÜRKLER VE ERMENİLER
Ömer Engin LÜTEM 08.10.2015 -
İSVEÇ, ERMENİ, SÜRYANİ/KELDANİ ÖLÜMLERİNİ SOYKIRIM OLARAK TANIYAN YASA TASARISINI GERİ ÇEKTİ
Cemre Dilay BOZTEPE 25.05.2015
-
THE ARMENIAN QUESTION - BASIC KNOWLEDGE AND DOCUMENTATION -
THE TRUTH WILL OUT -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
ERMENİ SORUNU - TEMEL BİLGİ VE BELGELER (2. BASKI)
-
“BOLŞEVİK İHTİLALİ SONRASI KAFKASYA’DA TÜRKLER VE ERMENİLER” BAŞLIKLI KONFERANS