21 Ekim tarihinde Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Avrupa Halk Partisi (EPP) başkanı Joseph Daul’un başkanlık ettiği ve Avrupa Birliği Konseyi ve Avrupa Komisyonu başkanları Donald Tusk ve Jean-Claude Juncker’in katıldığı Avrupa Halk Partisi Kongresi’nde bir konuşma yapmıştır.

Yaptığı konuşmada Sarkisyan, Avrupa Birliği Konseyi’nin Ermenistan ile imzalanacak yeni, hukuken bağlayıcı ve kapsayıcı bir anlaşma için müzakerelere başlanması kararına atıfta bulunarak, Ermenistan-AB ilişkilerinin yeni bir dönüm noktasına ulaştığını belirtmiş ve yapılacak müzakerelerin ilişkileri geliştireceğini belirtmiştir. Sarkisyan konuşmasında ayrıca ülkesindeki demokratikleşme sürecine de değinmiştir.

Sarkisyan ayrıca şunları söylemiştir: “Ermeni ulusu, EPP’nin “Ermeni Soykırımı ve Avrupa Değerleri” başlıklı kararı kabul etmesine, ayrıca EPP’nin Avrupa Parlamentosu’nda Ermeni Soykırımını kınayan kararın alınmasındaki katkısına büyük değer vermektedir. Bu kararlar, Avrupa Parlamentosu’nda en büyük siyasi grup olan ve Avrupa kimliğinin ve fikrinin ilerletilmesinin arkasındaki güç olan Avrupa Halk Partisi’nin, içerisindeki farklı siyasi görüşlere rağmen, temel insan haklarının korunmasına verdiği önemi göstermektedir.”[1]

Kongreden bir gün sonra Sarkisyan ve EPP Başkanı Joseph Daul ayrı bir toplantıda bir araya gelmişler ve AB-Ermenistan ilişkilerinin ve EPP ile ilişkilerin geliştirilmesi konularını, ayrıca Karabağ sorununun mevcut durumunu konuşmuşlardır.

Toplantıda Satkisyan, ayrıca, Joseph Daul’un ‘Ermeni soykırımının’ yüzüncü yılını anma törenlerine katılmak üzere Ermenistan’ı ziyaretine atıfta bulunmuş,  bu ziyaretin EPP başkanının ve partisinin Avrupa entegrasyonunun temelini oluşturan evrensel insani değerlere verdiği önemi gösterdiğini belirtmiştir. Sarkisyan, ayrıca, EPP başkanına ve üyelerine aldıkları “Ermeni Soykırımı ve Avrupa Değerleri” kararı için teşekkür etmiştir.[2]

Avrupa Halk Partisi

EPP, 1976 yılında Avrupalı Hristiyan demokrat partiler tarafından kurulan merkez-sağ ve muhafazakar eğilimli bir siyasi partidir. EPP, 40 ülkeden 75 partiyi bünyesinde barındıran, AB içinden ve dışından en fazla devlet ve hükümet başkanının ve Avrupa Komisyonu başkanı da dahil olmak üzere 14 Avrupa Komisyonu üyesinin üyesi olduğu Avrupa’da en büyük siyasi örgüt ve Avrupa Parlamentosu’ndaki en büyük siyasi gruptur.[3] Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk da EPP’nin bir üyesidir.

EPP tüzüğüne göre, EPP’de üç tür üyelik biçimi vardır: tam üyelik, ortak üyelik ve gözlemci üyelik. AB üyesi ülkelerden partiler EPP’ye tam üye olabilmektedir. AB’ye aday ülkeler ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği’ne üye ülkelerin partileri ise ortak üye olabilmektedir. Bunların dışında kalan merkez sağ partiler ise gözlemci üye statüsüyle EPP’ye katılmaktadır.

Ermenistan’dan üç parti EPP’de gözlemci üye statüsüyle bulunmaktadır: Sarkisyan’ın lideri olduğu Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi, Hukukun Üstünlüğü Partisi ve Miras Partisi.

Öte yandan, halen EPP’ye üye olan Türk partisi bulunmamaktadır. 2005 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi EPP’ye gözlemci üye olarak katılmış, ancak 2013 yılında Avrupa Muhafazakarlar ve Reformcular İttifakı’na (AECR) katılmak üzere EPP’den ayrılmıştır.

Ermenistan’ın EPP’yle ilişkileri ve EPP’nin Avrupa Parlamentosu’ndaki etkisi

EPP Avrupa Parlamentosu’ndaki en büyük siyasi gruptur. Dolayısıyla Parlamento’nun karar alma sürecinde oldukça etkilidir. Ayrıca, EPP’nin üyeleri Parlamento’nun birçok komite ve delegasyonunda yönetici konumundadır.

Dolayısıyla, Ermenistan'ın Avrupa Parlamentosu’ndaki EPP ile yakın ilişkiler yürütmek için çaba sarf etmesi şaşırtıcı değildir. Yukarıda da görüldüğü üzere, Başkan Sarkisyan Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi’nin başkanı olarak EPP’nin toplantılarına katılmaya önem vermektedir. Bunun karşılığında, EPP de birçok konuda, özellikle Ermeni Soykırımı ve Karabağ konularında Ermenistan’ın yanında yer almaktadır.

Örneğin, Ermeni ‘soykırım’ söylemini ve Karabağ’daki sözde ‘demokratik cumhuriyeti’ desteklemesiyle bilinen AB-Ermenistan Dostluk Grubu ve Dağlık-Karabağ Grubu’nun başında EPP üyeleri vardır.

Ayrıca, 3 Mart 2015 tarihinde EPP, 1894-1924 yılları arasında “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’deki çeşitli rejimler tarafından Ermeni halkına karşı yapılan soykırım hareketlerinin, Ermenilerin yurdundan edinilmesinin, Ermeni mirasının tahrip olunmasının” kınandığı “Ermeni Soykırımı ve Avrupa Değerleri’ başlığını taşıyan bir karar kabul etmiştir. Bu kararda Türkiye’nin tarihiyle yüzleşmesi, “Ermeni soykırımını” ve Ermenilerin yurdundan edilmiş olduğunu tanıması, pişmanlık duyması ve bir Avrupa ülkesine uygun bir şekilde Ermenilerin kayıplarının telafi edilmesi istenmektedir.[4]

Bunlara ek olarak, EPP, Papa’nın açıklamalarına paralel şekilde, Avrupa Parlamentosu’nda Ermeni ‘soykırım’ söylemini destekleyen çeşitli karar ve raporların çıkarılmasında etkili olmuştur. Bunlar: 2013 yılında “Dünya’da İnsan Hakları ve Demokrasi Hakkında Yıllık Rapor”, “Avrupa Parlamentosu’nun Ermeni Soykırımının 100. Yılına ilişkin Kararı” ve Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı “2014 Türkiye İlerleme Raporuna ilişkin Avrupa Parlamentosu Kararı”dır.[5]

Ermenistan, Türkiye ve AB

Özellikle 2015’in ilk yarısında Türkiye aleyhine beyanların sayısı artmıştır. 1915 olaylarının 100. yılı münasebetiyle Ermeniler soykırım iddialarını kabul eden ülke ve uluslararası örgüt sayısını arttırmak için büyük çaba sarf etmiştir. 1915 olaylarının hukuken ve tarihsel olarak soykırım olarak nitelenmesinin mümkün olmamasına rağmen, bazı Avrupa ülkeleri ve Avrupa Parlamentosu bunu göz ardı etmeye yönelmiş ve ‘soykırım’ söylemini Türkiye üzerinde bir siyasi baskı aracı olarak kullanmayı tercih etmiştir. Artan İslamofobik korkular da “Hristiyan demokratların” ekmeğine yağ sürmüştür.

EPP gibi partilerin önyargılı ve dini temelli eylemleri Türk-Ermeni sorununun çözümüne engel olmaktadır ve Türk ve Ermeni toplumları arasında bir uzlaşının sağlanmasına katkı sağlamamaktadır.

Ayrıca, bu eylemler Türkiye’nin AB’yle olan ilişkilerine zarar vermek dışında hiçbir amaca hizmet etmemektedir. Bu eylemler Avrupa’nın Türkiye’nin AB’ye katılımını istemediği fikrini doğurmakta ve Türkiye’nin Avrupa vizyonuna zarar vermektedir.

Bunlara ek olarak, Ermenistan’ın Rusya’nın safında yer almayı tercih etmesine rağmen Avrupa’nın Ermenistan’la yakın ilişki kurma çabaları, Ermenistan’a ikili oynama ve AB, Rusya ve ayrıca ABD’yi birlikte idare etme imkanı vermektedir. AB’nin bu ilkesiz ve çifte standartlı yaklaşımı kendi itibarına, saygınlığına ve değerlerine zarar vermektedir.[6]

Esasında Türkiye Ermenistan-AB ilişkilerinin gelişmesine karşı değildir. Türkiye Ermenistan’ın tarihi bağlantılarından kurtularak Batı’nın parçası olmasının istemektedir. Böyle bir gelişme, Ermenistan ve Avrupa arasında bir köprü görevi üstlenebilecek Türkiye ile Ermenistan’ın daha yakın ilişkiler kurmalarını sağlayabilecektir.

Türkiye AB ve bünyesindeki tüm kurumların önyargılı ve tek taraflı yaklaşımlarını terk etmesini, 1915 olaylarıyla ilgili olarak tarihi çarpıtmayı bırakmasını ve Türkiye-AB ve Türkiye-Ermenistan ilişkilerine katkı sağlamasını beklemektedir. 1915 olayları ve Karabağ sorunun hususunda Avrupa ülkelerinin uluslararası hukuk çerçevesinde adil ve önyargısız bir tavır sergilemesini beklemektedir.

Son dönemde çeşitli Avrupa ülkelerinin 1915 olaylarıyla ilgili olarakTürkiye’ye yönelik olumsuz tutumlarından geri adım attıkları görülmektedir. Avusturya ve Lüksemburg hükümetlerinin son çabaları Türkiye’yle olan ilişkilerine önem verdiklerini göstermektedir.[7] AB-Türkiye ilişkilerinde son dönemde gözlenen bu ve diğer bazı olumlu gelişmelere daha da ivme kazandırılması gerekmektedir.