Avrupa Birliği (AB) ile Çin arasında Ekim 2013’ten beri müzakereleri devam eden AB-Çin Kapsamlı Yatırım Anlaşması üzerinde 30 Aralık 2020 tarihinde prensipte anlaşılmıştır. Bu anlaşmayla iki tarafın birbirlerinin pazarlarına erişiminde esneklik esasının gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.

Brexit sonrası Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı (kısaca İngiltere) açısından bakıldığında ise, İngiltere’nin eski kolonilerinin çoğunun bulunduğu Asya-Pasifik ile daha güçlü bağları olan bir “Küresel Britanya” için iddialı planlarla mücadeleye dahil olmaya çalışmaktadır.[1] Bu kapsamda İngiltere hükümeti 31 Ocak’ta, Trans Pasifik Ortaklığı için Kapsamlı ve Aşamalı Sözleşme (CPTPP) adı verilen 11 Asya-Pasifik ülkesinin[2] dahil olduğu serbest ticaret bölgesine katılmak için başvuruda bulunacağını duyurmuştur.[3]

Yıllardır AB’den ayrılmaya hazırlanan İngiltere, Çin’le ekonomik ilişkilerini güçlendirme yolundaki adımları Brexit’ten önce atmaya başlamıştır. Bu süreçte Çin’in ekonomiden sorumlu yetkilileri “Londra ile AB arasında ne olursa olsun, Çin-İngiltere ilişkilerinin bundan bağımsız olarak kararlı ve sağlam bir şekilde büyüyeceğini” belirtmişlerdir. Hatta iki tarafın yetkilileri Pekin’in ulaşım alanındaki altyapı projelerini hayata geçirerek Asya ve Avrupa arasında ticareti güçlendirmeyi amaçlayan Bir Kuşak Bir Yol Projesi (İpek Yolu Ekonomik Kuşağı) kapsamında İngiltere’nin rolünü genişletmenin yollarını da aramıştır.[4] İngiltere’nin AB’den ayrılması, başlıca ticaret ortaklarından biri olan Çin ile anlaşmalarını kendisinin müzakere etmek zorunda olduğu anlamına gelmektedir. Bu doğrultuda AB-Çin anlaşması transatlantik ilişkileri canlandırma yönündeki çabaları tehlikeye sokarak ABD ve AB’yi birbirlerine zıtlaştırırken, İngiltere’nin Çin ile ilişkilerindeki tutumu önem kazanmaktadır. Dolayısıyla Londra’nın Washington ve Pekin ile ilişkilerindeki dengeyi belirlemek adına aldığı politika kararları özel bir hassasiyete sahiptir.

2015 yılında İngiltere, Çin ile ilişkilerinde “Altın Dönem” yaşadığını ilan etmiştir. Bu dönemde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, İngiltere’ye devlet ziyaretinde bulunurken, Huawei markasının temsilcisi, dönemin İngiltere Başbakanı David Cameron’un konuğu olmuştur. Brexit ile 2020’nin sonunda, bu politika büyük ölçüde tersine çevrilmiştir. Huawei’in geliştirdiği 5G iletişim sisteminin İngiltere’de uygulanmasının önüne engeller konulmuştur.[5] Huawei yasağı, 5G’nin İngiltere’ye geç ve pahalı bir şekilde ulaşacağı anlamına gelmektedir. Çin ile ilişkilerin bozulması, İngiltere’de bazı sektörlerde yaratılması hedeflenen girişimlerin de başarısız olacağı anlamına gelmektedir.[6] Dolayısıyla Çin karşıtı bu politika, İngiliz halkının ekonomik çıkarlarına aykırıdır.  

Bu arada İngiltere, ABD-İngiltere özel ilişkisine daha fazla eğilerek ABD için stratejik önemini artırmayı ummaktadır. Bu kaçınılmaz olarak Çin-İngiltere ekonomik ve ticari iş birliği üzerinde olumsuz etkiler yaratacaktır.[7] Aynı zamanda, neredeyse eşzamanlı olarak, AB-Çin yatırım anlaşması üzerinde uzlaşıya varılmıştır. Aslına bakılırsa yatırım anlaşmasının kapsamı, AB’nin Kanada, Japonya ve İngiltere gibi ülkelerle müzakere ettiği kapsamlı serbest ticaret anlaşmalarından çok daha dardır. Esasen iş ve yatırımın önündeki belirli tarife dışı engelleri kapsamaktadır.[8] Anlaşma uygulamaya geçtikten sonra İngiltere açısından ekonomik anlamda negatif etkiler uyandırabilir, ancak İngiltere bu riski göze almış ve bunun olumsuz tesirlerinden en az düzeyde etkilenmek için ABD ile ilişkileri geliştirme politikasına yönelmiştir.

Türkiye ve Çin arasında son yıllarda gelişen ekonomik ve sosyal ilişkiler göz önünde bulundurulduğunda AB-Çin yatırım anlaşmasının Türkiye açısından doğuracağı etkiler de önem taşımaktadır. Türkiye, ekonomik zorlukların aşılması kapsamında Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’ne (ASEAN) daha fazla önem vermekte ve Çin ile ilişkilerini geliştirmek için çabalamaktadır. Aynı zamanda Türkiye ve Çin arasında gerçekleşen her türlü yakınlaşma Çin’de zulüm gördükleri gerekçesiyle Türkiye’ye sığınan Uygur Türkleri arasında endişeye neden olmaktadır. Diğer yandan AB, Türkiye’nin en büyük ekonomik ortakları arasındadır.[9] Türkiye’nin Çin ve AB pazarı ile olan iletişimi düşünüldüğünde, anlaşma doğrudan Türkiye ile ilgili bir madde içermese de Türkiye’nin ekonomisini ve dolayısıyla Türk şirketlerini etkilemesi beklenmektedir. Bu durumda pazar içerisinde tutunmak, AB’nin yatırım yaptığı sektörlerde ticaret yapan Türk şirketleri için çok daha zorlu bir hale gelecektir. Zira AB’nin Çin’de yatırım yaptığı sektörler ile Türkiye’de yatırım yaptığı sektörler benzerlik göstermektedir. Dolayısıyla AB’nin yatırımlarını Çin’e kaydırması Türkiye için dış yatırımcı kaybı riski yaratabilecektir.[10]

*Resim: Anadolu Ajansı