Alex Bakalyan v. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası davası, Kaliforniya’da Ermeniler tarafından Türkiye’de bulunan ve günümüzde İncirlik askeri üssünün de bir kısmını kapsayan arazinin mirasçısı oldukları atalarından “soykırım” sonucunda zorla alındığı iddiasına dayanarak açılmış bir tazminat davasıdır. Ermenilerin iddiasına göre arazi üzerinde elde edilen gelirle ABD’nde Türkiye’nin ve bazı kurumlarının ticari faaliyetleri bulunmaktadır ve bunlar Amerikan hukukuna aykırıdır. Ayrıca Ermenilere göre haksız el koyma suçu, “soykırım” ile yürütüldüğünden, Türkiye’nin ve kuruluşlarının Amerikan mahkemeleri önünde yargı bağışıklığı da ortadan kalkmaktadır. Siyasi bir hedefi bulunan bu dava Ermenilerin “soykırım” iddialarının Amerikan mahkemeleri önünde tartışmaya açılması ve Türkiye’nin bu davalar yoluyla ABD mahkemeleri önünde söz konusu iddialara muhatap bırakılması amacı taşımaktadır. Ancak davanın seyri Ermenilerin istediği gibi olmamıştır.
Ermeniler tarafından Osmanlı döneminden kalma hayat sigortası poliçelerinden doğduğu iddia edilen haklar ile ilgili ABD ve Alman şirketleri aleyhine Kaliforniya mahkemelerinde açılan dava Ermenilerin aleyhinde sonuçlanmıştır.[1] Movsesyan davası olarak bilinen (Movsesian v. Victoria Versicherung Ag (Munich Re)) bu dava sonucunda, Amerikan Anayasa Mahkemesi (Supreme Court) Ermenilerin tazminat iddialarına temel oluşturan ve “Ermeni soykırımı” ifadesinin Kaliforniya kanunlarına dolaylı bir şekilde eklenmesini sağlayan Kaliforniya Sulh Hukuk Usulü Yasası’nın “Ermeni Soykırımı” ve “Ermeni Soykırımı Kurbanı” tanımlarını içeren 354.4 ve 354.45 sayılı kanun maddelerini iptal etmiştir.[2] İptal gerekçesi, söz konusu kanun maddelerinin ve dolayısıyla Kaliforniya eyaleti yasama organının, federal hükümetin ve Başkanın politika yürütme yetkisini gasp etmesidir. Anayasa Mahkemesi’ne göre “soykırım” konusu bir dış politika konusudur ve “soykırım” ifadesinin kullanılması Kaliforniya yasama organının yetkisi dışındadır.[3] Bu suretle Ermeni söylemi hukuki bir yenilgiye uğramıştır.
Bu iptal kararı sonrasında, aynı maddelere dayanarak açılmış olan Bakalyan[4] (ve Davoyan) davasının iptaline yönelik ilk temyiz duruşması 17 Aralık 2018’de 9. Bölge Temyiz Mahkemesi’nde gerçekleştirilmiştir.[5] 9. Bölge Temyiz Mahkemesi’nin daha önce Bakalian davasını ele almış üç kişilik jüri heyetinden bir üye cinsel taciz suçlaması ile görevinden alınmış, diğeri vefat etmiş ve geriye Wardlaw adındaki hakim kalmıştı. Wardlaw’a iki yeni hâkimin eklenmesi ile yeni bir heyetin yaptığı bu duruşma ile ilgili bazı tespitler yapmak gerekmektedir.
Bunlardan belki de en önemlisi Ermenilerin avukatlarının, Movsesyan davasındaki political doctrine içtihadına rağmen hala “soykırım” iddialarına dair pozisyonlarını korumaya çalışmalarıdır. Ermenilerin avukatları, sözde “1915-1923” arasındaki olayların o dönemdeki uluslararası hukuku ihlal ettiğini öne sürmüşlerdir. Bu iddialarını, Paris Barış Antlaşması, Sevr Antlaşması, 1919’da “Türkiye’de” yapılan askeri yargılamalar ve Lozan Antlaşması hükümlerine dayandırmışlardır. Ermenilerin avukatlarına göre bu dört unsur, o dönemde Osmanlı’nın Ermenilere yönelik bir insan hakları ihlalinden sorumlu olduğunu göstermektedir. Ermeni tarafının iddia ettiğinin aksine bunların hiçbirinde insanlığa karşı suç işlendiğine dair Osmanlı devleti ya da Türkiye Cumhuriyeti’ne yönelik bir tespit ya da suçlama bulunmamaktadır.
İkinci önemli iddia, Ermeni avukatlara göre insanlığa karşı suçun evrensel olmasından hareketle, o dönemde Osmanlı devletinin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin işlediği iddia edilen suçların, dolayısıyla bu suçlar neticesinde yapılan haksız el koyma işleminin de zamanaşımına tabi olmadığıdır. Ancak mahkeme heyeti bu önermeyi sorunlu bulmakta, örneğin buna göre Amerikan yerlilerinin bir Rus mahkemesinde ABD aleyhine benzer bir dava açabileceklerini değerlendirmektedir. Bu tür bir karşılaştırmanın davanın seyri açısından büyük önem taşıyacağı söylenebilir.
Üçüncü dikkat çekici nokta, duruşma boyunca Ermeni tarafının avukatlarının, daha önce de radikal Ermeni yazar Sasunyan tarafından öne sürülen, Türkiye’nin ve ABD’nin halihazırda Ermeni iddialarını birden fazla defa kabul etmiş olduklarına dair iddiadır. Ermeni tarafının bu iddiasının mahkeme heyeti tarafından dikkate alınmadığını söylemek yanlış olmaz. Böyle bir tanımanın yapılıp yapılmayacağına dair tespitin Amerikan Anayasa Mahkemesi tarafından yapılmış olduğu mahkeme heyeti açısından değerlendirilmiş olabilir. Ayrıca Amerikan Anayasa Mahkemesi’ne göre önceki Amerikan başkanları “soykırım” ifadesini kullanmış olsa dahi, bu bir sonraki Başkan’ın bu ifadeyi kullanmama olasılığını ortadan kaldırmaz, kaldırmamalıdır. Kaliforniya’daki kanunun sorunlu olan tarafı, Amerikan Başkanına verilmiş olan, “soykırımı” tanıma veya tanımama yetkisini gasp ediyor olmasıdır.
Bu durum her ne kadar Bakalian, Davoyan ve benzeri davalar açısından Amerikan mahkemelerinde Ermeniler aleyhine karar çıkmasını sağlıyor olsa da, uluslararası hukukta çok katı bir şekilde, hem Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi, hem de uluslararası hukuk içtihatları ile tanımlanmış olan bir suçun, Amerikan iktidarları için siyasi bir tercih olabildiğinin tespit edildiğini göstermektedir. Bu suçun siyasi bir karara indirgenmesi, ABD’nin uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerinin ve taraf olduğu anlaşmaların ihlal edilmesi anlamına gelmektedir. Soykırım suçunun tespiti, Amerikan başkanlarının yetkisinde olmamalıdır. Nitekim BM Soykırım Sözleşmesi, ülkeleri bu sözleşmeyi onaylamış olsun veya olmasın, uluslararası hukuk açısından bağlayıcı hukuki bir düzenlemedir. Bu haliyle aslında Amerikan mahkemelerinin, Başkanların böyle bir yetkisi olup olmadığı tartışmasından öteye geçmesi ve uluslararası hukuktan doğan yükümlülükleri hatırlatmaları beklenirdi. Bu halen yapılmış değildir.
Mahkeme heyeti ve Ermenilerin avukatları, bu eylemlerin insanlığa karşı suç olmasından hareketle zamanaşımı ilkesinin uygulanıp uygulanamayacağını tartışmışlardır. Hakimler Nürnberg yargılamalarının da geriye dönük yargılamalar olduğunu ve Holokost yargılaması döneminde “soykırım” suçunun henüz tanımlanmamış olduğuna dikkat çekmişlerdir. Bu yorum, kritik bir şekilde, 1915 olaylarının “soykırım”dan ziyade “insanlığa karşı suç olarak” değerlendirilmesi yönünde mahkeme heyetinden Ermeni avukatlara yönelik, kendi deyimleri ile “destekleyici” bir yorum olarak yapılmıştır. Örneğin birçok yorumda mahkeme heyeti, söz konusu olayların bugün olsa veya bugünün hukuku açısından “şüpheye yer bırakmayacak şekilde insanlığa karşı suç olduğunu söylemiş, hatta söz konusu “soykırımın” o dönemde gerçekleşen savaş koşulları ile ilgisi olup olmadığının ortaya çıkarılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Bu ifadeler şüphesiz yukarıda ifade edilen ve Amerikan mahkemelerinin ABD’nin uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerini göz ardı eden bir yaklaşımdır. Bu tartışmada, soykırım suçunun tespiti, Amerikan mahkemelerindeki hakimlerin, Amerikan başkanının veya diğer bir otoritenin yetkisinde değildir.
Yine dikkat çekici bir tartışma ve Ermeni tarafının da iddialarının temelsiz olduğunu gösteren önemli bir nokta, üzerinde hak iddia edilen söz konusu arazilerin mülkiyetinin Ermeni davacıların varislerine ait özel mülkiyetler olduğu iddiasıdır. O dönemin hukukunun basit bir incelemesi, söz konusu arazilerin Osmanlı hukuku açısından çok daha farklı bir statüde olduğunu gösterebilecektir. Bu durum Türk tarafının avukatlarınca açık bir şekilde vurgulanmıştır.
Bu tartışmalar bir yana, 9ncu Temyiz Mahkemesi heyetinin, Ermeni avukatların iddiaları karşısında sorgulayıcı bir tavır takındıkları ve tarihsel açıdan tartışmalı olan 1915 olayları ile ilgili bilgi sahibi oldukları, davanın esası olan dış politika doktrini, zamanaşımı hukuku ve benzeri kritik konularla ilgili sorularından anlaşılmaktadır. Davanın ne zaman karara bağlanacağı belli değildir. Sonuç her ne olursa olsun, Türkiye’yi bağlayan bir karar olmayacaktır. Mahkemenin Ermeniler aleyhine karar vermesi beklenir.
17 Aralık 2018 tarihli duruşmanın video kaydına şu adresten erişilebilir.
[1] Daha ayrıntılı bilgi için bakınız Aslan Yavuz Şir, “Diaspora Ermenileri ve ABD Mahkemelerindeki Tazminat Girişimleri,” Ermeni Araştırmaları, Sayı 41, 2012.
[2] Aslan Yavuz Şir, “Diaspora Ermenileri ve Tazminat Girişimleri: Movsessian Davasının Yansımaları I,” AVİM, 26 Şubat 2012, https://avim.org.tr/tr/Yorum/DIASPORA-ERMENILERI-VE-TAZMINAT-GIRISIMLERI-MOVSESIAN-DAVASI-NIN-YANSIMALARI-I.
[3] Aslan Yavuz Şir, “Diaspora Ermenileri ve Tazminat Girişimleri: Movsessian Davasının Yansımaları II,” AVİM, 27 Şubat 2012, https://avim.org.tr/tr/Yorum/DIASPORA-ERMENILERI-VE-TAZMINAT-GIRISIMLERI-MOVSESIAN-DAVASI-NIN-YANSIMALARI-II.
[4] Bakalyan davasından önce açılmış ve aynı iddialar üzerinde temellenen Davoyan davası diye bir başka dava daha bulunmaktadır.
[5] “13-55664 Alex Bakalian v. Central Bank Rep. of Turkey,” United States Court of Appeals for the Ninth Circuit, yayınlanma: 17 Aralık 2018, erişim: 23 Ocak 2018, https://www.youtube.com/watch?v=0s-75XaGL-8.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
AGİT MİNSK GRUBU’NUN YENİ ABD’Lİ EŞBAŞKANI RICHARD HOAGLAND
Aslan Yavuz ŞİR 31.01.2017 -
ROBERT FİSK VE TERÖRÜN MEŞRULAŞTIRILMASI
Aslan Yavuz ŞİR 28.01.2019 -
SASSOUNIAN'IN ÖRTÜK NEFRET VE ŞİDDET RASYONALİZASYONU
Aslan Yavuz ŞİR 12.11.2015 -
BİR PROPOGANDA PROJESİ OLARAK TANER AKÇAM
Aslan Yavuz ŞİR 23.11.2016 -
BİR RADİKAL ERMENİ PORTRESİ: SASUNYAN’IN AÇIK NEFRETİ
Aslan Yavuz ŞİR 28.01.2016
-
“TERÖR ÖRGÜTÜ” TANIMININ ULUSLARARASI STANDARTLARI YOK
Hazel ÇAĞAN ELBİR 20.11.2017 -
TÜRKİYE-ERMENİSTAN PROTOKOLLERİNİN GELECEĞİ
Ömer Engin LÜTEM 24.01.2010 -
BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ OLASILIKLARI VE KAFKASYA’NIN GELECEĞİNE YÖNELİK ÖNGÖRÜLER
Hazel ÇAĞAN ELBİR 09.12.2014 -
AVİM DENİZCİLİK VE KABOTAJ BAYRAMINIZI KUTLAR
AVİM 30.06.2015 -
ŞEHİT EDİLEN TÜRK DİPLOMATLARI, AİLE MENSUPLARI VE DEVLET GÖREVLİLERİ ANILDI
AVİM 26.04.2015
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"BİR ERMENİ OKULUNUN PANORAMASI: SANASARYAN KOLEJİ" BAŞLIKLI KONFERANS