Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Devlet Başkanları Konseyi’nin 23. zirvesi, 4 Temmuz 2023 video konferans formatında gerçekleşmiştir. Hindistan Başbakanı Narendra Modi başkanlığında düzenlenen zirveye, ŞİÖ üye ülkeleri Çin, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın devlet başkanlarının yanı sıra, ŞİÖ’nin gözlemci üye devletlerinden Belarus ve Moğolistan’ın devlet başkanları katılmıştır.  Zirveye davet edilen Türkmenistan Devlet Başkanı ile Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri de toplantıda yer almıştır.

2022 yılında Semerkant’ta düzenlenen zirvede İran’ın ŞİÖ’ye üyeliği için gerekli işlemler tamamlanmıştı.[1] Bu zirvede İran örgüte asli üye olmuştur.  Böylece 2001 yılında 6 üye ile kurulan örgütün üye sayısı dokuza çıkmıştır. Afganistan, Moğolistan, Belarus örgütün gözlemci üyeleridir. Türkiye’nin diyalog ortağı statüsünde bulunduğu örgütün diğer diyalog ortakları Azerbaycan, Sri Lanka, Ermenistan, Kamboçya, Nepal, Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’dır. Belarus'un ŞİÖ'ye tam üyeliğinin gelecek yıl gerçekleşmesi bekleniyor. Belarus'un ŞİÖ'ye üyeliği için Yükümlülük Zaptı, bu zirvede imzalanmıştır.

Zirvenin çevrimiçi formatında gerçekleştirilmesi, Putin'in Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından tutuklama kararı verilmesi nedeniyle yurtdışına çıkamaması konusunu akıllara getirmiştir. Ancak, UCM Roma Statüsüne taraf olmadığı için Hindistan’ın Putin'i tutuklama yükümlülüğü yoktur.

Zirve esnasında Putin, temel olarak Rusya'nın güçlü olduğunu ve liderlik rolünü üstlendiğini konuşmasında vurgulamıştır. Konuşmasıyla, Prigojin olayından sonra her şeye hakim bir izlenim vermek amacıyla dünya kamuoyuna hitap ettiği ve özellikle masadaki diğer katılımcılara güven vermek istediği görülmüştür.

Xi Jinping konuşmasında “Doğu Türkistan unsurları” gibi, “3 kötülüğü” (terörizm, ayrılıkçılık ve dini aşırılık) taşıyan tüm güçlere karşı işbirliği yapılmalıdır, demiştir. Ayrıca ekonomik küreselleşmeye karşı getirilen korumacılığa karşı çıkılması çağrısında bulunmuştur.[2]

Zirvede ağırlıklı olarak ekonomik meseleler öne çıkmıştır. Karşılıklı ödemelerde ulusal para birimlerinin kullanılması, ŞİÖ Ekonomik Kalkınma Stratejisinin 2030'a kadar uygulanması gerektiği vurgulanmıştır.[3]  Kazakistan Devlet başkanı Tokayev, ŞİÖ bünyesinde bölgesel projelerin oluşturulması ve projelere finansal destek sağlanması için bir merkez oluşturulması önerisini sunmuştur.[4]

Hindistan Başbakanı Modi, Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru’nun geliştirilmesi gerektiğini, bu yolun Orta Asya'daki denize kıyısı olmayan ülkelerin Hint Okyanusu'na erişmelerine katkı sağlayacağını belirmiştir.[5] ŞİÖ'ye üye ülkeler arasında ulaşım alanında işbirliğini teşvik etmek için Özel Çalışma Grubu kurulmuş, ulaşımın karbondan arındırılması, dijital dönüşümün ilerletilmesi ve yenilikçi teknolojiler konusunda İşbirliği Konsepti onaylanmıştır.

Yapılan ortak açıklamada, üye devletlerin “2022-2024 Terörizm, Aşırıcılık ve Ayrılıkçılıkla Mücadelede İşbirliği Programını” ve radikalleşmeye karşı ulusal programları uygulamaya devam edeceği belirtilmiş ve ŞİÖ Bölgesel Terörle Mücadele Yapısının (RATS) 2022-2024 İşbirliği Programının uygulanması da dahil olmak üzere radikalleşmeyle mücadeleye yönelik sistematik çabaları not edilmiştir.[6]

Zirvenin sonunda liderler Yeni Delhi Deklarasyonu’nu[7] imzalamışlardır. Bir sonraki zirve 2024’te Kazakistan’da gerçekleşecektir.

*Fotoğraf: Deccan Herald