Birinci Dünya Savaşı Osmanlı Devleti’nin sonunu da getiren bir savaş olmuştur. Bu savaş içerisinde Osmanlı’nın en büyük kayıpları verdiği bölgelerden birisi Kafkasya cephesi olmuştur. Osmanlı ordusu farklı cephelerde yüzlerce muharebe yürütmüş, aynı zamanda da kendi sınırları içerisinde ve Kafkasya’da kendi vatandaşı olan ve Ruslarla Birinci Dünya Savaşı’nın başından beri işbirliği yapan Ermenilerle mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bu durum Sarıkamış’ta yaşanan acı ile bir zafiyete de dönüşmüştür. Ermeniler Ekim Devrimi ile çekilmeye başlayan Rus kuvvetlerinin işgal ettikleri bölgeleri muhafaza etmeye, bu amaçla büyük mezalimler gerçekleştirmeye başlamışlardır. Gerçekten de savaşın bittiği 1918’den 1921’e kadar geçen dönemde Ermenilerin çekildikleri Doğu Anadolu ve Kafkasya’da yaptıkları mezalim çok büyük sayıda Müslüman ve Türk nüfusun katledilmesi ile sonuçlanmıştır.
Her yıl Mayıs ayında Ermenistan’da ve Diasporada kutlanan Serdarabad “zaferi” böyle bir mezalimin ve etnik temizliğin mirası üzerine kuruludur. Bu muharebeyi Ermeniler, Osmanlı’nın Kafkasya’da durdurulduğu, Erivan’ın kurtarıldığı büyük bir zafer gibi yansıtmaya ve kutsallaştırmaya çalışmaktadır. Oysa ki Serdarabad muharebesi, Osmanlı ordusu ile Ermeni güçleri arasında yaşanan yüzlerce muharebeden birisidir ve görüleceği üzere Ermeniler açısından tarihlerinin de hayal kırıklıklarından birisinin yıldönümüdür.
Ekim devrimi sonrasında Rus ordusu geri çekilirken mühimmat ve silahlarını Ermenilere bırakmışlardır. Ayrıca subaylardan oluşan bir Rus taburu da Ermeni ordusunu izlemek ve yönlendirmek üzere geride kalmıştır. Mart 1918’de imzalanan Brest-Litovsk anlaşması gereği Rus ordusunun Kafkasya’dan çekilmeye başlaması Ermenileri endişelendirmiştir. Ermeniler kontrol altında tuttukları bölgeleri muhafaza edebilmek için her türlü katliamı ve mezalimi yaparak bölgedeki demografik yapıyı değiştirmeye çalışmışlardır. Amaç, Osmanlı ordusunu yenmek ve bu bölgelerde bir zafer elde etmek, bu mümkün olamazsa Birinci Dünya Savaşı’nın bitmesi ile Osmanlı’nın yenik duruma düşmesi durumunda İtilaf devletleri ile masaya oturarak Büyük Ermenistan gayesine yönelik pazarlıkta yer alabilmek için Osmanlı’nın bölgedeki ilerleyişinin geciktirilmesi olmuştur.
Ermeniler açısından bu mümkün olmamıştır. Osmanlı ordusu mezalimin artması karşısında Batılı devletlere dahi başvurmuş, ancak bu arada Osmanlı ordusu Ermeni güçlerini önüne katarak ilerlemeye başlamıştır. Ermeniler kaçarken mezalime devam etmişlerdir.
Bu ilerleyişin sonunda Mayıs ayında, Osmanlı ordusu Serdarabad şehrine girmiştir. Ancak Gümrü’de yürütülen barış müzakerelerine katkıda bulunması amacıyla Osmanlı ordularının ileri harekat düzenlememesi emri alması üzerine harekatlar durmuştur. Bu aynı zamanda Osmanlı devletinin asıl hedefinin, bugün Ermenilerin iddia ettiği gibi Erivan’ı almak değil, Ermenilerin uyguladığı mezalimi önlemek, bölgedeki demiryolu hatlarının kontrolünü almak, güçlü ve geniş topraklara yayılmış, Osmanlı’nın Azerbaycan’la Orta Asya ile bağlantısını kesecek bir Ermeni devletinin kurulmasını engellemek, Azerbaycan’ın bölünmesine engel olmak olduğunu teyit etmektedir.[1]
Ermenilerin bugün zafer olarak nitelendirdikleri Serdarabad muharebesinin Ermeniler lehine sonuçlanmış olması, bu duraklama ve Gümrü’de sürdürülen müzakerelerin bir sonucudur. Aynı dönemde Gürcistan ve Azerbaycan bağımsızlıklarını ilan etmiş, Ermeniler de bu yolu izleyerek birkaç gün arayla kendi bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Nitekim Serdarabad muharebesi, eğer Ermeniler bağımsızlıklarını ilan etmiş olmasalar, bölgede Osmanlı güçleri ile Ermeniler arasında yaşanan yüzlerce muharebeden birisi olarak kalacak ve birçok yabancı uzmanın ve Ermeni araştırmacının da teyit ettiği gibi esasen Osmanlı ilerleyişini geçici olarak durdurmanın dışında bir önemi olmayan bir kazanım olmaktan ileri gidemeyecekti.
Ermenistan’ın bağımsızlık ilanı, Serdarabad’daki “zaferi” kazanan ve bundan “Büyük Ermenistan” hayaline kapılan Ermenileri de rahatsız etmiştir. Esasen Serdarabad anmaları ile Ermenistan cumhuriyetinin kuruluşunun yıldönümlerinin birlikte anılması, Ermenilerin Büyük Ermenistan hayallerinden vazgeçmek zorunda kalmalarının yıldönümüdür.
[1] Bu konuda kapsamlı bir çalışma için bkz. Musa Gürbüz, “1917 İhtilali Sonrası Kafkasya’da Türk Askeri Faaliyetleri: Serdarabad Savaşları ve Siyasi Sonuçları,” Ermeni Araştırmaları 25 (2007): 83-98
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
AVİM DENİZCİLİK VE KABOTAJ BAYRAMINIZI KUTLAR
AVİM 30.06.2015 -
ERMENİSTAN CUMHURBAŞKANI SARKİSYAN’IN ÇANAKKALE SAVAŞI’NIN 100. YILDÖNÜMÜ ANMA MERASİMLERİNE DAİR DAVETE YANITI
AVİM 22.01.2015 -
GÜNEY KAFKASYA’DA BELİRMEKTE OLAN YENİ POLİTİK DURUM
AVİM 07.09.2016 -
AYASOFYA'NIN İBADETE AÇILMASI: DÜNYA KİLİSELER KONSEYİ VE KİLİKYA (ANTELYAS) ERMENİ KATOLİKOSLUĞU’NUN TEPKİLERİ
AVİM 21.07.2020 -
HRANT DİNK’İN KATLEDİLMESİNİN ONUNCU YILDÖNÜMÜ
AVİM 19.01.2017
-
MEKSİKA VE ERMENİ İKİLEMİ (2)
Alev KILIÇ 15.11.2012 -
STARBUCKS TÜRK KARŞITI CAHİL PROPAGANDAYA BOYUN EĞDİ - II
Mehmet Oğuzhan TULUN 22.02.2015 -
ULUSLARARASI HABER ORGANLARININ TARAFLILIĞI SORUNU
Hazel ÇAĞAN ELBİR 08.03.2017 -
AZERBAYCAN-ERMENİSTAN BARIŞ SÜRECİ VE LOBİLERİN ETKİLERİ
Tuğçe TECİMER 13.09.2024 -
19 MAYIS VE PONTUS HİKÂYELERİ
Teoman Ertuğrul TULUN 24.05.2019
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"BİR ERMENİ OKULUNUN PANORAMASI: SANASARYAN KOLEJİ" BAŞLIKLI KONFERANS