Ömer Engin LÜTEM

2 Mayıs 2014

Başbakan Erdoğan’ın 1915 olaylarına ilişkin mesajında bu olaylarda yaşamlarını kaybeden Ermenilerin torunlarında taziyelerini iletmesi, bazı Ermeni çevrelerinde yeterli bulunmadı. Genelde Türkiye’nin soykırım iddialarını kabul etmesi gerektiği belirtildi, bazen de özür dilenmesi istendi.

Başbakanın mesajında soykırım iddialarının tanınabileceğine veya bu olaylar nedeniyle özür dilenebileceğine ilişkin bir ifade, bir işaret hatta bir imâ mevcut değildir. Esasen uluslararası hukuka göre bir olayın soykırım olup olmadığına ya özel milli mahkemelerin veya uluslararası ceza mahkemesinin karar vermesi gerektiğinden, böyle bir karar da mevcut olmadığından, soykırım iddialarının tanınması da söz konusu olamaz. Özre gelince özür dilemek için bir olay veya bir eylemden sorumlu olmak gerekir. Türkiye Cumhuriyeti 1915’ten sekiz yıl sonra kurulduğundan Ermeni tehcirinde hiçbir sorumluluğu yoktur. O itibarla 1915 olayları için günümüzde manevi alanda yapılabileceğin azamisi taziye bildirmektir. Bu da yapılmıştır.

Bu bağlamda üzerinde durulması gereken bir diğer konu, Birinci Dünya Savaşı sırasında “gayr-ı insani sonuçlar doğuran hadiseleri” yaşayanların sadece Ermeniler olmadığıdır. Türkler ve diğer Müslümanlar da bu savaş sırasında Ermenilerin saldırıları sonucunda “gayr-ı insani” olaylara maruz kalmışlardır. 1914–1920 yılları arasında Doğu Anadolu’da Ermeni çeteleri tarafından katledilen Müslümanların toplam sayısının 518.000 olduğu yayınlanan Osmanlı arşiv belgeleriyle kanıtlanmıştır. (Bakınız: Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri, Editör Yusuf Sarınay, Başbakanlık Arşivler Genel Müdürlüğü, 2001) Ayrıca, daha sonra, 1970 ve 1980’li yıllarda yabancı ülkelerde görevli Türk diplomatlarının da, sadece Türkiye’yi temsil ettikleri için Ermeni tedhişliler tarafından şehit edilmesinin de “gayr-ı insani” bir olay olduğu kuşkusuzdur.

Türk ve Ermeni milletleri ve devletleri arasında bir uzlaşma ve bir barışa varılmak isteniyorsa sadece bir tarafın değil ilgili tüm tarafların acıları ve kayıpları olduğunu kabul etmek ve onlara saygı göstermek gereklidir. Bunun için Ermenistan’ın da, tüm Ermenileri temsilen, Birinci Dünya Savaşı içinde ve sonrasında Doğu Anadolu’da katledilen Müslümanlar ve ayrıca şehit düşen diplomatlar için taziyelerini bildirmesi gayet yerinde bir hareket olacaktır.

Diğer yandan Ermenilerin Türkiye’yi devamlı karalaması, suçlamalar yöneltmesi ve tazminat ve toprak talep etmesi, Türk kamuoyunun sessiz çoğunluğunda bir rahatsızlık yaratmış bulunmaktadır. Ermenilerin taziye bildirmesi bu rahatsızlığı önemli ölçüde ortadan kaldıracak ve uzlaşıya daha kolay varılmasını sağlayacaktır.

Son olarak uzlaşı sürecinde Türkiye’den atması beklenen yeni adımların, bir taziye beyanı halinde, çok daha kolay gerçekleşeceği de kuşkusuzdur.