Türkiye, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra 1991’de kurulan Ermenistan’ı tanıyan ilk devletlerden biri olmuştur. Bununla birlikte 1993 yılında Ermenistan’ın Azerbaycan’a bağlı Kelbecer bölgesini işgal etmesinin ardından, Türkiye’nin açık olan Ermenistan sınırını kapatmasıyla ilişkiler kesintiye uğramış ve bu tarihten itibaren iki ülke arasında temaslar asgari düzeyde kalmıştır. Ermenistan ve Azerbaycan arasında yaşanan gelişmeler, Güney Kafkasya’daki jeopolitik dengeleri derinden etkileyen bir kırılma noktası olmuş ve Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde de duraksamaya yol açmıştır.

2008 yılında ilişkilerin normalleşmesine yönelik diplomatik çalışmalar başlatılmış, bu kapsamda 2009 yılında İsviçre’nin kolaylaştırıcı bir rol almasıyla “Zürih Protokolleri” imzalanmıştır. Ancak, Ermenistan Anayasa Mahkemesi’nin protokollerin bazı maddelerini anayasaya aykırı olduğu şeklindeki kararı nedeniyle Cumhurbaşkanı Sarkisyan’ın Şubat 2015’te sözkonusu protokolleri Ermenistan Parlamentosu’ndan geri çekmesiyle süreç sonuçsuz kalmıştır.

II. Karabağ Savaşı sonucunda Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarını geri alması neticesinde oluşan siyasi ortam bölgede yeni bir sayfa açılmasını sağlamıştır.  Bu yeni jeopolitik konjonktür, Ermenistan’ın dış politikasını değiştirmesini beraberinde getirmiştir. Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin yeniden ele alınmasına olanak tanımış ve taraflar arasında normalleşme süreci yeniden gündeme gelmiştir. Zira, Türkiye ile doğrudan diyalog ve normalleşme süreci, Ermenistan açısından bölgesel izolasyondan çıkış ve ekonomik refah anlamı taşımaktadır.

Bu bağlamda, 2021 yılında Türkiye’den Büyükelçi Serdar Kılıç, Ermenistan’dan ise Parlamento Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan özel temsilciler olarak atanmıştır. Taraflar, arabulucusuz ve ön koşulsuz görüşmeler yürütme ilkesinde mutabık kalmıştır. Bölgesel barış ve istikrar açısından önemli bir fırsat olan sürecin her aşaması AVİM’in daha önceki yazılarında ele alınmıştır.[1]

Günümüzde ise normalleşme sürecinde somut adımlar atılmaya devam etmektedir. Son olarak, Türk Hava Yolları’nın (THY), Erivan’a tarifeli uçuşların başlayacağını açıklaması, ilişkilerin ekonomik, sosyal ve kültürel boyutlarda gelişiminin yeni bir göstergesi olmuştur.[2] Kademeli olarak gelişen bu adımlar, taraflar arasında güven inşasının sağlanmasında etkili olacaktır.

Söz konusu gelişme ulaşım kaynaklı teknik bir adım gibi görünmekle beraber aynı zamanda kamuoyunu normalleşme sürecine hazırlaması açısından önemlidir. Zira ülkeler arasında gerçekleşen uçuşların yalnızca ulaşımı kolaylaştırmakla kalmayacağı, aynı zamanda toplumlararası iletişimi sağlayarak, önyargıların yumuşamasına katkı sunacağı öngörülebilir.

Sonuç olarak, son dönemde Türkiye ve Ermenistan arasında yaşanan diplomatik gelişmeler, uzun süredir donmuş olan ikili ilişkilerin yeniden şekillendiğine işaret etmektedir. THY’nin Erivan’a tarifeli uçuş düzenleyecek olması, normalleşme sürecinin sonuç vermeye başladığının açık bir göstergesidir. Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecindeki ilerlemeler, yalnızca iki ülke açısından değil, aynı zamanda Güney Kafkasya’nın genelinde istikrarın sağlanması bakımından önemlidir.