TÜRKİYE’NİN EV SAHİPLİĞİNDE 3+3 PLATFORMU’NUN ÜÇÜNCÜ TOPLANTISI GERÇEKLEŞTİ
Yorum No : 2024 / 48
23.10.2024
6 dk okuma

Bilindiği üzere 3+3 Bölgesel İş Birliği Platformu’nun üçüncü toplantısı 18 Ekim 2024 tarihinde İstanbul’da, Türkiye’nin ev sahipliği ile gerçekleşmiştir. Ermenistan, İran, Rusya ve Azerbaycan’ın dışişleri bakanı düzeyinde katıldığı toplantıya –daha önceki iki toplantıya da katılmayan- Gürcistan katılım göstermemiştir.[1] 2020 yılında bölgesel iş birliğini geliştirmek için Azerbaycan ve Türkiye’nin öncülüğünde ortaya çıkan platform, daha önceki toplantılarını sırasıyla Moskova ve Tahran’da gerçekleştirmiştir.

İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bölgede oluşan dengesiz ortamın tamiri ve Güney Kafkasya’da süregelen sorunların yine bölge içinde çözülebilmesi için ortaya çıkan platform, ülkelerin birbirleriyle olan iletişimini de artırmayı hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda daha önce iki defa toplanan platform, üçüncü toplantısını da geçtiğimiz günlerde gerçekleştirmiştir. Bölgedeki sorunların belirlenebilmesi ve çözülebilmesi açısından Güney Kafkasya’daki ülkelerin bölgedeki hâkimiyetlerine vurgu yapılan bu son toplantıda[2] kalıcı barışın da tesisi için platformun varlığının önemli ve istişari bir amaca hizmet ettiği belirtilmiştir. Toplantı, bölgedeki refah ve kalıcı barış kavramları çerçevesinde şekillenmiş, Gürcistan’ın katılım göstermemesinin toplantı açısından bir eksiklik yarattığı fakat yerinin daimi olduğu da ayrıca Dışişleri Bakanı Hakan Fidan tarafından vurgulanmıştır. Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki barış anlaşmasının imzalanması sürecinin nihayete ermesinin bölge açısından önemi ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin de benzer bir gelişim göstermesine duyulan ihtiyaç yinelenmiştir.

Güney Kafkasların nüfuz alanı olduğu varsayımından, bölge ülkeleri ile iş birliği gerektiği anlayışına taviz vermek durumunda kalan Rusya’nın Dışişleri Bakanı Lavrov, sonraki dönem için bölgede pekiştirilecek iş birliği alanlarından özellikle üçüne vurgu yapmıştır: ekonomi, güvenlik ve kültürel etkileşim. Enerji ve lojistik alanlarında bölge ülkelerinin iş birliğini güçlendirmesi ve bu alanlardaki problemlerin çözülmesinin gerekliliği Lavrov’a göre ekonomi ayağının alt başlıklarıdır. Yasaklı madde ticareti ve terörizme karşı mücadele güvenlik ayağının alt başlıklarını oluştururken; kültürel olarak bölge ülkelerinin daha çok etkileşim içinde olmasının önemine de ayrıca değinilmiştir. Lavrov’un, bu süreçte Rusya’nın genel tavrını yansıtır şekilde, Batı müdahalesinin Güney Kafkasya’nın ekonomi, güvenlik ve ticaret alanlarında gelişim gösterebilen bir bölge olabilmesinin önünde büyük bir engel teşkil ettiğine dair açıklamaları da toplantının dikkat çeken bir başka noktasıdır.[3] Rusya’ya göre bölge ülkeleri kendi içlerinde istikrar ve kalıcı barışı sağlayabilirlerse bu Batı müdahalesinin de önüne geçilmiş olacaktır.

İran Dışişleri Bakanı’nın Türkiye’yi ilk ziyaretine vesile teşkil eden toplantıda, İran’ın yaklaşımı; Ermenistan’a verdiği destek ve Azerbaycan-Türkiye bağlantısından duyulan endişenin gölgesi altında, Rusya paralelinde, Batı’nın bölgedeki varlığına karşıtlık odaklı olmuştur.

Toplantıda bölgedeki ülkelerin, Güney Kafkasya’daki sorunlar hakkındaki politikaları ve bu sorunların çözümüne dair farklı yaklaşımları tartışılmış; bu sayede bölge, kendi içinde istikrarını temin edebilecek fikri kapasiteye ulaştırılmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda toplantı sonunda bir ortak bildiri yayınlanmıştır.[4] Bildiride bölgesel barış ve istikrarın sağlanması için çalışılacağı; karşılıklı çıkarlar doğrultusunda, iyi ilişkilerin zedelenmesine olanak vermeden iş birliği mekanizmalarının güçlendirileceği kayıt altına alınmıştır. Teknoloji, ticaret, terörle mücadele gibi temel konuların yanı sıra eğitim, bilim ve kültürler arası etkileşim konularında da ortak projelerin teşvik edileceği belirtilmiştir. Güney Kafkasya’daki politik ortamın istikrarı ve bu bölgedeki milletlerin refahı için 3+3 toplantılarının önemi tekrar vurgulanmıştır. Son olarak belirtmek gerekir ki, Orta Doğu’da tırmanan gerilimin kesilmesi temennisiyle ateşkes çağrısı da yapılmıştır. Bildiride kayıt altına alınan bütün bu çalışmaların devamlılığı açısından toplantıların süreceği de ayrıca belirtilmiştir.

Sonuç olarak, daha önce yine Gürcistan’ın katılımı olmaksızın iki kere toplanan 3+3 Platformu; Türkiye, Azerbaycan, İran, Rusya ve Ermenistan’ın farklı çıkarlarla fakat bölgenin istikrarı doğrultusunda katılım gösterdikleri toplantılara ev sahipliği yapmaktadır. Jeopolitik konumu nedeniyle çatışmaların ve gerginliklerin eksik olmadığı Güney Kafkasya; Ermenistan-Azerbaycan arasında devam eden barış anlaşması süreci ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi görüşmeleriyle sağlam bir zemine oturtulmaya çalışılmaktadır. Öte yandan dünya gündemini bir yılı aşkın süredir çözümsüz kalmasıyla meşgul eden İsrail-Filistin gerilimi konusunda farklı yaklaşım içinde olan İran-Azerbaycan; iç gelişmeler sebebiyle dış politikada da yerini tekrar stabilize etmeye çalışan Gürcistan ve bu hususta baskıcı bir tavır izleyen Rusya arasındaki gerilim, bölgede istikrar ve barış gereksinimini açıkça ortaya koymuştur. Bu sebeple Güney Kafkasya ülkelerinin bir araya gelerek mevcut sorunları ve bu sorunların çözümünü konuşabilmesi bölge için önem arz etmektedir. Rusya’nın dış politika ekseninde başat yeri olan Batı karşıtı tavrın platformu temsil ettiğini söylemek gerçekçilikten uzak olmakla birlikte bölgede, kalıcı barış ve refahın anahtarının yine Güney Kafkasya ülkelerinde olduğunu söylemek de yanlış olmayacaktır.

 

*Resim: Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı

 


[1] “Georgia has no plans to participate in 3+3 platform meeting in Istanbul — MFA”, TASS, 16 October 2024, https://tass.com/world/1857055 .

[2] “South Caucasus meeting based on sense of regional ownership: Turkish foreign minister”, Esra Tekin, Anadolu Agency, 18 October 2024, https://www.aa.com.tr/en/turkiye/south-caucasus-meeting-based-on-sense-of-regional-ownership-turkish-foreign-minister/3366191 .

[3] “Russia says 3+3 format for South Caucasus outlined 3 key areas for further cooperation”, Elena Teslova, Anadolu Agency, 18 October 2024, https://www.aa.com.tr/en/world/russia-says-3-3-format-for-south-caucasus-outlined-3-key-areas-for-further-cooperation/3366651 .

[4] ““3+3” Bölgesel İşbirliği Platformu Üçüncü Toplantısı Ortak Bildirisi”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 18 Ekim 2024, https://www.mfa.gov.tr/3-3-bolgesel-isbirligi-platformu-ucuncu-toplantisi-ortak-bildirisi-18-ekim-2024.tr.mfa .


© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır

 



Henüz Yorum Yapılmamış.

Kaynaklar:

Analiz
Yorum
Blog
Rapor
Bülten