Geçtiğimiz günlerde İsveç’te sözde Ermeni soykırım anıtının dikilemeyeceğine ilişkin gelişmelere yönelik haberleri bültenlerimizde paylaşmıştık. Paylaştığımız bültenlerde İsveç Yüksek İdari Mahkemesi’nin (Högsta Förvaltningsdomstolen) sözde soykırım anıtına onay vermediğini içeren haberlerde, Belediye Başkanı ve üyelerinin çoğunluğu Sosyal Demokrat olan Norrköping Belediye Meclisi’nin 20 Nisan 2015’te anıt dikme kararı aldığından bahsedilmektedir. Aynı haberde  Norrköping kent merkezindeki parka sözde Ermeni soykırımı heykeli dikilmesini engellediğine yer verilmiştir. İsveç’te yaşayan Türk vatandaşı Kenan Gündoğdu böyle bir karar alınmasının belediyeler yasasına aykırı olduğunu ve söz konusu anıtın bir azınlığı ilgilendirdiğini, anıtın dikilmesinin planlandığı yerin herkese ait kamusal bir alan olduğunu belirterek itiraz etmiştir. Yüksek İdari Mahkeme bu itirazı onaylamıştır. Yüksek İdari Mahkeme kararlarına itiraz edilemediği bilinmektedir. Dolayısıyla artık İsveç’te hiçbir belediyenin sözde Ermeni soykırım anıtına izin  veremeyeceğini onanmıştır.[1]

Bu karar günümüzde önemli bir gelişmedir. Bu gelişmenin İsveç gibi bir ülkede yaşanması da ayrı bir öneme sahiptir. Çünkü İsveç Parlamentosu 11 Mart 2010 yılında 130’a karşı 131 oyla sözde Ermeni soykırımını tanıyan 20. ülke olmuştur. Bahsi geçen karara İsveç hükümeti karşı çıkmıştır. İsveç Parlamentosu’nun aldığı bu karar bağlayıcı değildir. Ancak İsveç Parlamentosundan geçen soykırım kararı diğer ülke parlamentoları kararlarına göre daha kapsamlı ve daha sert bir içeriğe sahiptir. Karar yalnız Ermenilerin değil Asurî, Süryani, Keldani ve Pontus’lu Rumların da Osmanlı İmparatorluğu’nda soykırıma uğradığı ileri sürülmektedir. Üstelik bir başka maddesinde de Ermeni, Asuri, Süryani, Keldani ve Pontus’lu Rumların uğradığı iddia edilen soykırımın İsveç hükümeti tarafından kabul edilmesi ve kabul ettirmesi istenmiştir. Daha önce bu kapsamda bir yasa hiçbir ülke parlamentosundan geçmemiştir. Bahsi geçen soykırım iddialarının Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği (AB) tarafından kabul edilmesi için de İsveç Parlamentosu İsveç hükümeti üzerinde bir baskı oluşturmuştur.[2]

Zamanında İsveç Parlamentosu’nda alınan bu karar, kabul edilmiş olsa da genel kabul görmediği izlenimi vermektedir. Fikir birliği olmadığı gözlemine tek örnek İsveç Parlamentosu ve İsveç hükümeti arasında yaşanan çekişme değildir. 2008 yılında da İsveç’te sözde Süryani Soykırım Anıtı’na izin verilmemiştir. Sodertalje Belediyesi’nin 13 meclis üyesi tarafından 2007 yılında “Seyfo” adı verilen bir anıtın dikilmesi kararı Emekliler Partisi Milletvekili Sten Johan Lundin tarafından yerel mahkemeye taşınarak reddedilmişti. Lundin, soykırım iddiasının uluslararası alanın kapsamına giren tartışmalı bir husus olduğunu ve Türkiye tarafından kabul edilmediğini ifade etmiştir. Ayrıca dikilmesi planlanan anıtın iki ülke ilişkilerine hiçbir fayda sağlamayacağı da belirtilmiştir. Üstelik sadece İsveçli siyasetçiler değil İsveç’teki bazı Süryaniler’in de söz konusu tartışmalı konuların bilim insanları tarafından incelenmesi gerektiği görüşündedir.[3]

Bugün de benzer bir “anıt” çekişmesi yaşanmaktadır. Ancak bugün İsveç’teki hiçbir belediyenin soykırım anıtı dikmeye yetkisi olmadığı, Kenan Gündoğdu’nun itirazı ile İsveç Yüksek İdari Mahkemesi tarafından karara bağlanmıştır.[4] İsveç Yüksek İdari Mahkemesi’nin kararı bağlayıcı olsa dahi belediyelerden bazılarının bu yasayı çiğnemesinin olası olduğu görüşünü savunanlar da bulunmaktadır. Aynı yere olmasa bile başka bir yere mutlaka soykırım anıtı dikmek istediğini belirten Norrköping Belediye Başkanı 2008 yılında dikilmesine izin verilmeyen “Seyfo” için mücadele vereceklerini ifade etmiştir. Hatta 2017’de “Seyfo” heykelinin yeniden dikilmesini sağlamak için temyiz yoluna gitmişlerdir.[5] 2015 yılında da aynı belediye tarafından finansal destek sağlanarak aynı konuda çekilmiş “Seyfo” adlı bir belgesel film tanıtımı yapıldığı da bilinmektedir.[6]

Hatırlanacağı üzere, 28 Ocak 2013’te Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Perinçek – İsviçre Davasında nihai kararını vererek sözde soykırım davasında Doğu Perinçek’i haklı bulduğunu karara bağlamıştır. İsveç’te belediyelerin soykırım anıtı dikmesinin önüne geçen Yüksek İdare Mahkemesi kararı da AİHM’in Perinçek – İsviçre Davasındaki kararlarının Avrupa’da bağlayıcı kararlarda kullanılmaya başlandığını dikkatlere sunmaktadır.