
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 28 Şubat – 3 Mart 2023 tarihlerinde Kazakistan, Özbekistan ve Hindistan’ı ziyaret etmiştir. ABD Dışişleri Bakanı, Astana’da beş Orta Asya ülkesinin dışişleri bakanlarıyla düzenlenen "C5+1" dışişleri bakanları toplantısına katılmış, aynı zamanda dışişleri bakanları ile güvenlik ve ekonomi alanlarında işbirliğini ele alan ikili görüşmeler gerçekleştirmiştir. Blinken, Kazakistan'dan Özbekistan'a, oradan da G20 Dışişleri Bakanları toplantısına katılmak üzere Hindistan'a geçmiştir.
ABD Dışişleri Bakanlığı "C5+1" toplantısını “bağımsız, müreffeh ve güvenli bir Orta Asya'ya" ulaşmak için ABD ile Orta Asya arasında işbirliğini güçlendiren bir zirve olarak nitelendirmiştir. ABD'nin Orta Asya ülkelerinin “egemenliğini, bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü desteklediği” ilgili toplantıda sıklıkla vurgulanmıştır.
2015 yılında başlatılan “C5+1" formatı Orta Asya ülkelerinin ABD ile bölgesel işbirliğini teşvik etmek için kurulan bir istişare mekanizmasıdır. Son iki C5+1 toplantısının ana gündem konusu Rusya-Ukrayna Savaşı’nın neden olduğu sorunlar olmuştur. Daha önceki bir yazımızda yaptırımların sadece Rusya’yı değil, ekonomisi Rusya’ya bağlı Orta Asya ülkelerinin ekonomilerini de olumsuz etkilediğinden bahsetmiştik.[1] Rusya’ya yönelik yaptırımlar Şubat 2022'de ilk kez uygulamaya konulduğunda Kazakistan’ın para birimi tenge yüzde 20 değer kaybetmişti.[2] Orta Asya ülkelerinin ekonomilerinde önemli payı olan, Rusya’da çalışan göçmen işçilerin gönderdiği döviz akışındaki düşüş, yükselen gıda ve yakıt fiyatları olumsuz etkilerin nedenlerinden başlıcalarıdır.
Geçen sene çevrim içi gerçekleşen C5+1 toplantısında ABD, Rusya’ya yönelik yaptırımların Orta Asya ülkelerine verdiği zararları tazmin etmek, bölgesel ticaret yollarını geliştirmek, ihracat pazarlarını geliştirmek ve bölgeye daha fazla yatırım çekmek için Orta Asya Ekonomik Direnç Girişimi’ni başlatmış ve bu çerçevede 25 milyon dolarlık bir yardım paketi açıklamıştı.[3] Bu yılki C5+1 toplantısında bu girişim için ek 25 milyon dolarlık yeni bir paket açıklanmış, bu paketin 5 milyon dolarının bölgesel bağlantıyı desteklemek için kullanılacağı belirtilmiştir. Yaptırım uygulanan Rus şirketleri ile ilişkilerini kesmeleri ve ticari ilişkilerini çeşitlendirmelerini teşvik etmek için bölgedeki firmalara lisanslar verildiği de ifade edilmiştir. [4]
Blinken’ın Orta Asya ziyaretinde dikkat çekilen bir diğer konu Rusya'yla paralel ticaret olmuştur. Blinken, Kazakistan Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi ile yaptığı görüşmesinde paralel ticaretin bölge ülkelerinin ikincil yaptırımlara maruz kalmasına neden olabileceğini belirtmiştir.[5]
Rusya-Ukrayna Savaşı'nın başlamasından bu yana, ABD ve Avrupa Birliği Rusya'ya bir dizi ekonomik yaptırım uygulamıştır. Ticaret verileri AB'nin Rusya'ya ihracatının %47 düştüğünü, AB’nin Rusya’nın komşularına ihracatının ise %48 arttığını gösteriyor. Yaptırıma tabi malların Rusya’ya ihracatında %71 düşüş görülürken, benzer malların Rusya’nın komşularına ihracatı ise %95 artmıştır.[6] Bir diğer deyişle, Rusya’ya arzı kısıtlamaya tabi olan AB mallarının, Orta Asya ülkelerinin aralarında bulunduğu, Rusya’ya komşu ülkelere ihracatı nedeyse 2 katına çıkmıştır. Bu ülkelerin AB ile Rusya’nın ticareti için aktarma noktaları haline geldiği yorumları yapılmaktadır. AB şirketlerinin, Ermenistan’ın yanı sıra Kazakistan ve Kırgızistan gibi Avrasya Ekonomik Birliği üyesi olan ülkeler üzerinden gümrüğe tabi olmadan Rusya ile ticaret gerçekleştirmesi mümkündür.
Dışişleri Bakanı Tileuberdi, Blinken ile gerçekleştirdiği ortak basın toplantısında, Kazakistan’ın Rusya ile ekonomilerinin çok uzun zamandır birbirine bağlı olduğunu ve yaptırımların olumsuz etkilerinden kaçınmaya çalıştıklarını ifade etmiş, ikincil yaptırımların uygulanmasına neden olabilecek vakaları önlemek için ABD ile bir istişare mekanizmasını kurduklarını sözlerine eklemiştir.[7]
C5 +1 toplantısında gıda güvenliği, terörle mücadele, enerji ve çevre konuları ele alınan diğer konular olmuştur. ABD makamlarının 1000 kadar gencin İngilizce eğitimi, elektronik ödeme sistemlerinin geliştirilmesi ve geri dönen göçmen işçiler için eğitim planladıkları ayrıca açıklanmıştır.
Blinken’ın Orta Asya ziyareti, ABD’nin Rusya’ya karşı Ukrayna’yı destekleme ve Rusya'ya yönelik yaptırımlara uyulmasını teşvik etme çabalarından biridir. Ancak Rusya’nın “yakın çevresi” olarak bilinen Orta Asya ülkelerini, bölge ülkeleri Rusya ve Çin'e karşı savunmasız bir durumda iken, Rusya etkisine karşı ikna etmek oldukça zordur. En büyük ekonomik ortaklarından biri Çin olan Orta Asya ülkelerinin bölge dışı ABD ile bağlantılarını geliştirebilmeleri için nitelikli bir uğraş gösterilmesi gereklidir. ABD bölge ülkelerine kararlı ve güvenilir bir ortak olduğunu göstermek istiyorsa ekonomik refahları ve kapasitelerini geliştirmelerine farklı şekillerde yardım etmelidir. ABD’nin Türk Devletleri Teşkilatı’nı (TDT) daha dikkatli takip etmesi ve onunla etkileşime geçmesi faydalı olabilir. Geçtiğimizi yıl TDT bünyesinde ulaştırma, taşımacılık, sınır ve gümrük prosedürlerinin kolaylaştırılması konularında gerçekleşen faaliyetlerde elde edilen sonuçlar, ABD’nin bölge ülkeleri ile işbirliği ve bağlantısını geliştirmesinde bir temel sağlayabilir.
*Fotoğraf: Kazakistan Dışişleri Bakanlığı
[1] Gülperi Güngör, “Ukrayna Savaşı’nın Orta Asya Ülkelerine Etkisi”, AVİM, 26 Nisan 2022, https://avim.org.tr/tr/Yorum/UKRAYNA-SAVASI-NIN-ORTA-ASYA-ULKELERINE-ETKISI
[2] “Blinken Finds Receptive Leaders in Central Asia, Where Russia Seeks Aid”, The New York Times, February 23, 2023, https://www.nytimes.com/2023/02/28/world/asia/blinken-russia.html
[3] “Previewing Secretary Blinken’s Upcoming Travel to Kazakhstan, Uzbekistan, and India”, US Department of State, February 24, 2023, https://www.state.gov/previewing-secretary-blinkens-upcoming-travel-to-kazakhstan-uzbekistan-and-india/
[4] “США помогут смягчить последствия антироссийских санкций на страны Центральной Азии — Энтони Блинкен, Gazeta.uz, 28 февраля 2023, https://www.gazeta.uz/ru/2023/02/28/blinken/
[5] “Secretary Antony J. Blinken and Kazakhstan Foreign Minister Mukhtar Tileuberdi At a Joint Press Availability”, US Department of State, February 28, 2023, https://www.state.gov/secretary-antony-j-blinken-and-kazakhstan-foreign-minister-mukhtar-tileuberdi-at-a-joint-press-availability/
[6] V. Zemlys-Balevičius, “On EU trade with Russia and its neighbours after Russian invasion of Ukraine”, vzemlys.github.io/ruimpeks, 25 January, 2022, https://vzemlys.github.io/ruimpeks/eu_ru_trade.html
[7] “Secretary Antony J. Blinken and Kazakhstan Foreign Minister Mukhtar Tileuberdi At a Joint Press Availability”, US Department of State, February 28, 2023, https://www.state.gov/secretary-antony-j-blinken-and-kazakhstan-foreign-minister-mukhtar-tileuberdi-at-a-joint-press-availability/
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ORTA KORİDOR İÇİN YENİ OLANAKLAR VE GİRİŞİMLER
Gülperi GÜNGÖR 07.07.2022 -
FRANSA RUANDA SOYKIRIMINDAKİ SORUMLULUĞUNU KABUL ETMEDE BAŞARISIZLIK GÖSTERİYOR
Gülperi GÜNGÖR 02.06.2021 -
TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI (TDT) 2023 OLAĞANÜSTÜ ZİRVESİ
Gülperi GÜNGÖR 17.03.2023 -
16. BRICS LİDERLER ZİRVESİ
Gülperi GÜNGÖR 01.11.2024 -
KAZAKİSTAN’DA PROTESTOLAR VE SİYASİ KRİZ
Gülperi GÜNGÖR 02.02.2022
-
GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETİMİ’NİN SAVUNMA MAKSADINI AŞAN SİLAHLANMA FAALİYETLERİ
AVİM 18.06.2019 -
AP BAŞKANI TAJANİ’YE AB ÜLKELERİNİN TEPKİLERİ ÜZERİNE
Hazel ÇAĞAN ELBİR 26.02.2019 -
TAZİYE BEKLEMEK
Ömer Engin LÜTEM 01.05.2014 -
ERMENİ SORUNU KİLİSE TARAFINDAN DİNİ VE ETNİK DÜŞMANLIĞI KÖRÜKLEMEYE ALET EDİLİYOR
Mehmet Oğuzhan TULUN 21.06.2015 -
TÜRKİYE G – 20 TROYKASI ÜYESİ OLDU
Alev KILIÇ 11.09.2013
-
THE ARMENIAN QUESTION - BASIC KNOWLEDGE AND DOCUMENTATION -
THE TRUTH WILL OUT -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
ERMENİ SORUNU - TEMEL BİLGİ VE BELGELER (2. BASKI)
-
“ERMENİ DİASPORASININ 1915 OLAYLARI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ” BAŞLIKLI KONFERANS