Karadeniz kıyısında, Gürcistan'ın batısında yer alan Abhazya sınırına yakın bulunan Anaklia Limanı, yalnızca bir altyapı projesi olmanın ötesinde, çok boyutlu jeopolitik ve ekonomik çekişmelerin merkezinde yer almaktadır.  Proje devletler, uluslararası bankalar ve Gürcistan içindeki siyasi aktörlerin çıkar çatışmalarının kesişim noktasında bulunmaktadır.

Anaklia'da bir liman inşaatı için ilk fikirler Sovyet döneminde geliştirildiyse de Novorossiysk gibi mevcut limanlar yeterli görülmüştü. 2009-2011 yıllarında Gürcistan eski Devlet Başkanı Mikhail Saakashvili'nin girişimleriyle proje yeniden gündeme gelmiştir. 2012 yılında iktidara gelen Gürcü Rüyası partisinin liderinin ise o dönemde bu projeye yönelik itirazları olduğu bilinmektedir.

Anaklia'da yeni bir derin su limanı inşa etmeye ilişkin ihale 2016’da açılmış, 2,5 milyar Dolarlık limanın inşası için ihaleyi Amerikan-Gürcü ortaklığı olan Anaklia Kalkınma Konsorsiyumu (ADC) kazanmıştır. Hâlbuki bir yıl önce Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın (AIIB) başkanının Tiflis’te düzenlenen bir toplantıda seçilmesi ve Çin-Gürcistan arasında serbest ticaret anlaşması için müzakerelere başlanması ihaleyi Çin konsorsiyumunun kazanacağı beklentisi yaratmıştı. İnşaat Aralık 2017'de başlamıştır. Ancak Çin tamamen devre dışı bırakılmamış, ADC, limanın inşası için Çinli firma ZPMC ile 50 milyon Dolarlık bir anlaşma imzalamıştır.[1]

ADC;  Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), ABD’nin kalkınma finans kuruluşu Denizaşırı Özel Yatırım Kurumu (OPIC), Japonya liderliğindeki Asya Kalkınma Bankası (ADB) ve Çin liderliğindeki AIIB'den 400 milyon dolarlık teminatlı kredi sağlayacaktı.[2] Ancak bankalar, kredi vermeden önce projenin başarısızlık durumunda Gürcü hükümetinin geri ödeme yapacağına dair devlet garantisi ve projede oluşabilecek riskler veya gecikmeler için sigorta talep etmişlerdir. Hükümet ise bu garantileri sağlamanın konsorsiyumun sorumluluğu olduğunu belirtmiştir.

Bankalar, konsorsiyum ve hükümet arasındaki anlaşmazlık, ayrıca ADC'nin lideri Mamuka Khazaradze'nin muhalif bir parti kurması ve hükümeti eleştirmesiyle birlikte çekişmeler projenin önünü tıkamıştır. 2019'da Khazaradze hakkında kara para aklama suçlamaları gündeme gelmiş ve bu durum projeyi daha da zora sokmuştur. Sonunda hükümet, ADC ile olan sözleşmeyi 2020'de feshetmiştir.

Ukrayna savaşı nedeniyle kargo taşımacılığı için alternatif yollara olan talep artarken, Gürcü hükümetİ Avrupa ve Asya arasındaki ticaret yollarını birbirine bağlayacak bir geçiş noktası olarak limanın inşasına yeniden başlamayı ummuştur.[3] Çin bu süreçte Anaklia Limanı'na olan ilgisini sıklıkla dile getirmiştir. 2023 yılında imzalanan Çin-Gürcistan Stratejik Ortaklık Anlaşması ise Çin’in bölgedeki rolünü pekiştirmiştir. Ayrılıkçılığa karşı olduğunu vurgulayan Çin, Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsız statüsünü tanımazken, Gürcistan da "Tek Çin" ilkesine bağlı kaldığını ifade ederek Pekin'in politikalarına destek vermiştir.

Nihayetinde 2024 yılında Gürcü Rüyası hükümeti, Anaklia derin deniz limanının inşası ve yönetimi için yeni bir hale açmış ve ihaleyi Çin-Singapur konsorsiyumunun kazandığını duyurmuştur. Yapılan antlaşma 600 milyon dolarlık yatırım ile limanın geliştirilmesinin ilk aşamasını kapsamaktadır. 

Bu konsorsiyumda China Communication Construction Company ve China Harbor Investment ana yüklenici olarak, China Road and Bridge Corporation ve Qingdao Port International ise alt yükleniciler olarak yer almaktadır. Gürcistan devleti tarafından kurulan "Anaklia Deep Sea Port" şirketi, projede %51 hisseye sahip olacak, konsorsiyum %49 hisse ile projede yer alacaktır. Bununla birlikte, Çin-Singapur konsorsiyumunun projeye hakim olacağı ve Anaklia Limanı'nın Çin'in kargo ihtiyaçlarına göre inşa edileceği yorumları yapılmaktadır.[4]

China Road and Bridge Corporation 2018'den beri Gürcistan'da faaliyet göstermekte ve özellikle Doğu-Batı otoyolunun Ubisa-Shorapani bölümünü inşa etmektedir. Anaklia liman projesinde de yer alan bu şirket, bölgedeki altyapı çalışmalarında önemli bir rol oynamaktadır. ABD ise Çinli şirketin Güney Çin Denizi'nde askeri amaçlarla yapay adalar inşa etmesi ve Afrika’da bazı yolsuzluklara karıştığı iddialarını öne sürerek projeye karşı çıkmaktadır. [5]

Anaklia Limanı’nın Avrupa Birliği'nin Trans-Avrupa Ulaşım Ağı’nda ve Pekin'in Kuşak ve Yol Girişimi'nde orta koridor güzergahında alternatif bir ulaşım noktası olması hedeflenmektedir. Ancak, çok sayıda aktörün dahil olduğu bu projede, bölgedeki istikrara ilişkin durum, projenin geri kalan kısmının ne kadar başarılı olacağını belirleyecektir. Gürcistan, Anaklia Limanı'nın potansiyelini gerçekleştirmek için bu çok boyutlu çekişmelerin üstesinden gelmek zorundadır.

*Resim: Österreichische Verkehrszeitung